Việc giáo dục một đứa trẻ chưa bao giờ là dễ dàng, điều này đòi hỏi mỗi bậc cha mẹ phải có phương pháp phù hợp và đúng đắn với từng đứa trẻ. Mặc dù vẫn chưa có một công thức cụ thể về việc nuôi dạy những đứa trẻ thành công, nhưng nghiên cứu mới đây của các nhà tâm lý học Mỹ đã chỉ ra một số yếu tố quan trọng giúp con dễ thành công.
Tuy nhiên, sau hàng loạt nghiên cứu, các nhà tâm lý học Mỹ đã chỉ ra 12 thói quen thường thấy ở các bậc cha mẹ có con lớn lên thành công. Các thói quen ấy đều xuất phát từ những điểm chung: cha mẹ dành thời gian cho con, cho phép con đưa ra quyết định và con được sống trong một gia đình hạnh phúc.
Sự phát triển của trẻ phụ thuộc phần lớn vào cha mẹ. Khi cha và mẹ cùng đồng hành trong hành trình nuôi dạy con cái sẽ giúp đứa trẻ thành công khi trưởng thành.
Sau đây là 12 điểm chung của những bậc cha mẹ có con lớn lên là những đứa trẻ thành công:
1. Cha mẹ để con cái làm việc nhà
Julie Lythcott-Haims - nhà giáo dục, diễn giả người Mỹ, tác giả của các tác phẩm nổi tiếng như cuốn “Your Turn: How to Be an Adult” (Làm sao để con trưởng thành); “How to Raise an Adult, on parenting” (Cách nuôi dạy trẻ nên người),...đã chia sẻ trên chương trình TED Talks về nghiên cứu “The Grant Study”: cha mẹ để con cái làm việc nhà ngay từ nhỏ sẽ giúp con lớn lên thành công.
Bà Julie Lythcott-Haims tin rằng, những đứa trẻ được cha mẹ giao cho phụ giúp việc nhà sẽ có mối quan hệ tốt với đồng nghiệp, biết sống đồng cảm hơn khi lớn lên bởi chúng hiểu được cảm giác san sẻ công việc với cha mẹ lúc nhỏ, đồng thời chúng có thể đảm nhận các nhiệm vụ, công việc một cách độc lập.
2. Cha mẹ dạy trẻ các kỹ năng xã hội
Các nhà nghiên cứu từ Đại học Bang Pennsylvania và Đại học Duke (Mỹ) đã theo dõi hơn 700 trẻ em trên khắp nước Mỹ, bao gồm từ mẫu giáo đến 25 tuổi. Họ tìm thấy mối tương quan đáng kể giữa các kỹ năng xã hội của trẻ ở trường mẫu giáo với sự thành công ở tuổi trưởng thành 20 năm sau.
Nghiên cứu kéo dài 20 năm cho thấy, những đứa trẻ có kỹ năng xã hội tốt sẽ có công việc ổn định hơn sau tuổi 25 so với những đứa trẻ có kỹ năng xã hội kém. Chúng có thể làm việc một cách độc lập, tự hiểu cảm xúc và tự giải quyết các vấn đề của riêng mình.
3. Cha mẹ có xu hướng kỳ vọng cao
Theo dữ liệu từ cuộc khảo sát quốc gia với 6.600 đối tượng thanh niên sinh năm 2001, giáo sư Neal Halfon, đại học California tại Los Angeles (UCLA) và các đồng nghiệp của ông nhận thấy: kỳ vọng của cha mẹ đối với con cái có tác động mạnh mẽ đến thành tích của con sau này.
Ông Neal Halfon phát biểu: “Các bậc cha mẹ kỳ vọng vào con cũng giống như việc họ đang thúc đẩy con cái hướng tới mục tiêu đó”.
Điều này trùng hợp với một nghiên cứu tâm lý khác: hiệu ứng Pygmalion. Hiệu ứng tâm lý này cho rằng: "một người mong đợi ở người khác những gì thì điều đó có thể trở thành một lời tiên tri tự khắc thành sự thật."
4. Cha mẹ hạn chế cãi nhau trước mặt con cái
Theo một nghiên cứu của Đại học Illinois, những đứa trẻ lớn lên trong môi trường gia đình có nhiều xung đột, dù cha mẹ chúng có ly hôn hay không, thường kém thành công hơn những đứa trẻ có cha mẹ hòa thuận với nhau.
Giáo sư Robert Hughes Jr, Giáo sư giảng dạy tại Khoa Phát triển Con người và Cộng đồng tại Đại học Illinois, cũng đề cập: nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, những đứa trẻ được nuôi dạy trong gia đình có đầy đủ cả cha lẫn mẹ sẽ thành công hơn rất nhiều so với những đứa trẻ phải lớn lên trong tình cảnh cha mẹ chúng hay cãi vã, bất hòa với nhau.
Một nghiên cứu khác đối với các đối tượng là người trẻ ở độ tuổi 20 cho thấy, những đối tượng từng phải chứng kiến cuộc ly hôn của cha mẹ lúc nhỏ sẽ có xu hướng đau khổ, buồn bã và ám ảnh về ký ức buồn bã đó trong 10 năm tiếp theo của cuộc đời. Những người trẻ này cho biết, cha mẹ bất hòa khiến họ luôn sống trong cảm giác mất mát và hối tiếc.
5. Cha mẹ thường có trình độ học vấn cao hơn
Một nghiên cứu năm 2014 do Tiến sĩ, nhà tâm lý học Sandra Tang - Đại học Michigan thực hiện cho thấy: những đứa trẻ có mẹ tốt nghiệp trung học phổ thông hoặc đại học sẽ có khả năng thành công và trình độ học vấn cao hơn.
Trong một nghiên cứu khác vào năm 2009 đối với 856 người ở bang New York (Mỹ), nhà tâm lý học Eric Dubow - Đại học Bowling Green State, đã phát hiện ra rằng: "dựa vào trình độ học vấn của cha mẹ của những đứa trẻ 8 tuổi, có thể dự đoán khả năng thành công trong học tập và sự nghiệp của đứa trẻ đó trong vòng 40 năm sau”.
6. Cha mẹ dạy con học toán từ rất sớm
Một nghiên cứu tổng hợp năm 2007 trên 35.000 trẻ trong độ tuổi mẫu giáo ở Hoa Kỳ, Canada và Anh cho thấy rằng: việc phát triển các kỹ năng toán học sớm cho trẻ có thể mang lại những lợi ích to lớn.
Giáo sư Greg Duncan, chuyên gia kinh tế nổi tiếng tại Đại học Northwestern (Mỹ), đã đề cập về lợi ích của việc dạy toán sớm cho con cái trong một bài phát biểu: “Dạy các kỹ năng toán học cho trẻ từ sớm là rất quan trọng. Đó là sự hiểu biết về các con số, thứ tự số và các khái niệm toán học cơ bản, có lợi cho việc phát triển tư duy logic của trẻ sau này”.
7. Cha mẹ có mối liên kết tốt với con cái
Một bài viết được đăng tải trên PsyBlog - trang thông tin về tâm lý học nổi tiếng do Tiến sĩ Tâm Lý học Jeremy Dean, Đại học College London sáng lập, đã đề cập: cha mẹ là những người có thể “đáp ứng nhanh chóng, kịp thời các nhu cầu và mong muốn của con họ” và "tạo nền tảng an toàn" để con họ khám phá thế giới.
Lee Raby, Giáo sư Tâm lý học Đại học Minnesota (Mỹ), cho biết trong một cuộc phỏng vấn báo chí: “Cha mẹ đầu tư vào các mối quan hệ cha mẹ - con cái ngay khi con còn nhỏ có thể mang lại lợi nhuận lâu dài cho sự phát triển trong tương lai của con”.
8. Cha mẹ không “trút” cảm xúc căng thẳng lên con
Theo một công bố nghiên cứu gần đây của nhà văn, tác giả sách nổi tiếng Brigid Schulte trên tờ The Washington Post, phương pháp giáo dục của các bà mẹ dành cho những đứa con trong giai đoạn 3 đến 11 tuổi ít nhiều ảnh hưởng đến hành vi, niềm hạnh phúc hoặc thành tích của chúng khi trưởng thành.
Hơn nữa, việc cha mẹ "nuôi dạy con cái bằng máy bay trực thăng” - thuật ngữ dùng để chỉ kiểu cha mẹ luôn theo dõi và kiểm soát mọi hành động của con họ, có thể gây tác dụng ngược với mong muốn của cha mẹ.
Kei Nomaguchi, nhà xã hội học tại Đại học Bowling Green State cho biết: “Sự căng thẳng của một người mẹ, đặc biệt là khi họ bị căng thẳng vì công việc áp lực và bận rộn, lại ít dành thời gian cho con cái có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của con cái họ".
Đây gọi là sự “lây lan” cảm xúc, hay nói cách khác là hiện tượng mọi người "lây nhiễm" cảm xúc của nhau như một căn bệnh cảm cúm. Nếu cha mẹ mệt mỏi hoặc chán nản, trạng thái cảm xúc này sẽ được chuyển sang trẻ.
9. Cha mẹ thường có điều kiện kinh tế cao hơn
Sean Reardon, nhà xã hội học tại Đại học Stanford, cho biết khoảng cách về thành tích giữa trẻ em từ các gia đình có thu nhập cao và thấp: "Thành tích ở đối tượng trẻ ở các gia đình có điều kiện kinh tế tốt cao hơn từ 30 đến 40% so với đối tượng sinh trước đó 25 năm."
Như Daniel H Pink, tác giả cuốn sách The Drive - một trong 5 cuốn sách bán chạy nhất trên New York Times, chỉ ra trong một khảo sát: phụ huynh có thu nhập càng cao thì điểm SAT của trẻ càng cao.
Ông viết: “Trong một số trường hợp, tình trạng kinh tế xã hội là yếu tố chính quyết định khả năng tiếp cận giáo dục và hiệu suất học tập của nhiều đứa trẻ”.
10. Cha mẹ “dùng thẩm quyền" hơn là cha mẹ "độc tài" hoặc "dễ dãi"
Nghiên cứu được công bố lần đầu tiên vào những năm 1960 bởi nhà tâm lý học Diana B Baumrind của Đại học UC Berkeley đã chỉ ra ba “phong cách” nuôi dạy con cái thường thấy ở cha mẹ:
Cha mẹ “dễ dãi”: Cha mẹ cố gắng không la mắng, trách phạt và bỏ qua sai lầm của đứa trẻ.
Cha mẹ “độc đoán”: Cha mẹ cố gắng uốn nắn và kiểm soát con cái theo những chuẩn mực hành vi đã được thiết lập sẵn.
Cha mẹ “Dùng thẩm quyền”: Cha mẹ cố gắng hướng dẫn và định hình cho con cái một cách hợp lý.
Lý tưởng nhất là nuôi dạy con theo cách “dùng thẩm quyền”. Con lớn lên với sự tôn trọng, uốn nắn, nhưng không bị “bóp nghẹt” bởi quyền lực của cha mẹ.
11. Cha mẹ dạy con "cam kết với mục tiêu"
Năm 2013, Giáo sư tâm lý học Angela Lee Duckworth, Đại học Pennsylvania đã nhận được giải thưởng "thiên tài" MacArthur Fellowshiphttps cho công trình nghiên cứu “Đặc điểm tính cách mạnh mẽ thúc đẩy thành công: “sự bền bỉ ".
Nghiên cứu của Duckworth được hiểu là "tính bền bỉ - xu hướng duy trì mối quan tâm, nỗ lực hướng tới những mục tiêu dài hạn và sự tự kiểm soát - hai khái niệm này có tác động lớn tới thành tích học tập và thành công trong sự nghiệp sau này của một người.
Theo đó, cha mẹ hãy dạy trẻ tưởng tượng và cam kết với tương lai mà chúng muốn tạo ra. Đây là tiền đề và động lực giúp con thành công.
12. Cha mẹ có xu hướng kiểm soát hành vi hơn là kiểm soát tâm trí
Một nghiên cứu từ các chuyên gia của Đại học College London cho thấy rằng: sự kiểm soát tâm trí của cha mẹ đối với con cái có ảnh hưởng quan trọng đến sự hài lòng cuộc sống và sức khỏe tinh thần của con cái.
Cha mẹ kiểm soát tâm trí luôn cố gắng kiểm soát các trạng thái cảm xúc hoặc niềm tin của trẻ. Đối với thói quen này, cha mẹ không cho phép trẻ tự quyết định, xâm phạm quyền riêng tư của trẻ, muốn trẻ phụ thuộc và áp đặt trẻ làm theo ý cha mẹ. Kiểu kiểm soát này có thể được xem là “cha mẹ độc hại”.
Trong khi đó, kiểm soát hành vi chính là cha mẹ đặt ra các giới hạn đối với hành vi có thể gây hại cho trẻ. Ví dụ về kiểm soát hành vi bao gồm: thiết lập giờ giới nghiêm, giao việc nhà cho con và yêu cầu con hoàn thành bài tập về nhà,...Kiểu kiểm soát này có thể giúp trẻ sống kỷ luật hơn, có trách nhiệm hơn, góp phần tôi rèn trẻ ngay từ nhỏ.
Phương Uyên