Theo ThS.BS. Nguyễn Văn Thành (Khoa Nội Gan mật - Bệnh viện E), gan nhiễm mỡ là tình trạng tích tụ mỡ hay chất béo trong tế bào gan. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ như chế độ dinh dưỡng không hợp lý dẫn đến suy dinh dưỡng hoặc béo phì, sinh hoạt không điều độ, ngồi nhiều, lười vận động, hoạt động trí óc căng thẳng, stress, rượu bia nhiều… Khoảng 30% số người gan nhiễm mỡ không do rượu sẽ có viêm gan rồi dẫn tới viêm gan mạn và xơ gan. Ở giai đoạn đầu, tình trạng nhiễm mỡ thường chưa ảnh hưởng nhiều đến chức năng gan nhưng theo thời gian, bệnh sẽ phát triển ngày càng nghiêm trọng và dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.
Lối sống khoa học và chế độ dinh dưỡng hợp lý là yếu tố quyết định giúp phòng ngừa gan nhiễm mỡ. Để thực hiện điều này, người bệnh cần xây dựng một thực đơn giúp hạn chế tình trạng tích tụ mỡ ở gan.
1. Người bệnh gan nhiễm mỡ nên ăn ít carbohydrate
Người bệnh gan nhiễm mỡ cần hạn chế sử dụng nhóm thực phẩm giàu tinh bột như khoai tây, cơm trắng, bánh mì… vì đây là những thực phẩm chứa nhiều đường và tinh bột. Khi chức năng gan bị suy giảm¸ lượng carbohydrate dư thừa sẽ không được chuyển hóa hết tạo thành gánh nặng cho gan. Lúc này, nên thay thế các loại tinh bột như cơm trắng, bún, phở, bánh mì ăn thường xuyên bằng gạo lứt, bánh mì nguyên cám...
Rau xanh có tác dụng hỗ trợ giảm mỡ máu.
Tăng cường rau xanh là thực phẩm chứa nhiều vitamin và chất xơ, có tác dụng kích thích nhu động ruột, giảm nguy cơ táo bón và hạn chế nguy cơ xơ vữa động mạch. Nguồn vitamin A và vitamin E dồi dào trong rau quả có thể làm giảm nguy cơ tích tụ mỡ trong gan.
ThS.BS Lê Trịnh Thủy Tiên (Hội Dinh dưỡng Lâm sàng TP.Hồ Chí Minh) cho biết, mỗi ngày mỗi người nên ăn tối thiểu 300g rau xanh, 200g quả chín tươi. Một số loại rau có tác dụng hỗ trợ giảm mỡ trong gan như: đậu Hà Lan, cà chua tươi chín, ớt vàng, rau ngót, rau cần tây, diếp cá, tỏi, bắp chuối, nấm hương...
2. Ăn đủ lượng protein mỗi ngày
Người bị gan nhiễm mỡ cần phải được cung cấp đủ lượng protein mỗi ngày. Các chuyên gia khuyến cáo, lượng protein cần thiết là khoảng 1.2-1.5g/mỗi kg trọng lượng cơ thể. Khi được cung cấp đủ protein sẽ giúp gan hoạt động hiệu quả, cân bằng lượng đường trong máu ổn định, hỗ trợ giảm cân, giảm cảm giác đói và thèm ăn vặt.
Protein (chất đạm) là một trong những nhóm dưỡng chất vô cùng quan trọng đối với việc đảm bảo năng lượng cho cơ thể. Tuy nhiên, người bệnh gan nhiễm mỡ nên lựa chọn nguồn protein phù hợp. Đảm bảo cung cấp đủ năng lượng cho hoạt động của cơ thể mà vẫn có thể duy trì cân nặng hợp lý. Một số nguồn protein mà người bệnh nên bổ sung đó là thịt gia cầm, cá, lòng trắng trứng, hải sản, các loại đậu…
3. Bổ sung chất béo tốt
Những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ thường có tình trạng kháng insulin. Điều đó có nghĩa là cơ thể tạo ra insulin nhưng không thể sử dụng nó tốt. Glucose tích tụ trong máu và gan biến nó thành chất béo.
Tuy nhiên, một số chất béo từ những thực phẩm trong chế độ ăn uống có thể giúp cơ thể sử dụng insulin tốt hơn. Điều đó có nghĩa là các tế bào có thể hấp thụ glucose và gan không cần phải tạo ra và lưu trữ chất béo.
Người bệnh gan nhiễm mỡ nên tăng cường các thực phẩm giàu axit béo omega-3 như các loại cá béo (cá thu, cá ngừ, cá trích…), dầu cá, dầu thực vật, các loại hạt (đặc biệt là quả óc chó), hạt lanh và dầu hạt lanh, các loại rau lá xanh. Ngoài ra, có thể bổ sung nguồn chất béo không bão hòa đơn có nguồn gốc thực vật như ô liu, các loại hạt và quả bơ.
4. Những lưu ý trong chế độ dinh dưỡng giúp điều trị hiệu quả
4.1 Hạn chế mỡ động vật
Người bị gan nhiễm mỡ nên kiêng mỡ động vật, thay vào đó có thể sử dụng các loại dầu thực vật như dầu lạc, dầu vừng, dầu ô liu… Những loại dầu này chứa nhiều acid béo không no có tác dụng làm giảm cholesterol trong máu và tế bào gan.
4.2 Tránh ăn những thực phẩm giàu cholesterol
Nội tạng động vật, lòng đỏ trứng… là những thực phẩm chứa hàm lượng cholesterol cao. Hạn chế các thực phẩm này trong chế độ ăn hàng ngày giúp làm giảm lượng chất béo trong gan giúp làm giảm gánh nặng cho gan.
4.3 Không nên ăn quá nhiều thịt đỏ
Các loại thịt đỏ như thịt bò, thịt cừu chứa rất nhiều protein, ăn quá nhiều sẽ làm tăng gánh nặng cho gan. Gan không chuyển hóa được gây tăng lượng mỡ tồn đọng khiến tình trạng nhiễm mỡ ở gan trở nên nghiêm trọng hơn.
Thịt đỏ chứa nhiều protein làm tăng gánh nặng cho gan.
4.4 Hạn chế các loại hoa quả chứa nhiều đường
Trái cây tốt cho sức khỏe đối với hầu hết mọi người, nhưng nếu có lượng đường trong máu cao hoặc kháng insulin, tốt nhất nên hạn chế trái cây nhiều đường mà nên ăn các loại quả mọng như dâu tây, việt quất, quả mâm xôi…
4.5 Kiêng gia vị cay nóng
Các đồ ăn cay nóng sẽ làm suy giảm chức năng gan, khiến gan không thể bài tiết chất béo, làm chúng tồn đọng khiến tình trạng bệnh ngày càng nặng hơn.
4.6 Tuyệt đối không sử dụng rượu, bia, đồ uống chứa cồn
ThS.BS Nguyễn Văn Thành cũng cho biết thêm, người bệnh gan nhiễm mỡ nếu sử dụng bia, rượu càng nhiều thì khả năng dẫn đến xơ gan và ung thư gan là rất lớn. Đặc biệt, những bệnh nhân mắc bệnh viêm gan B hay viêm gan C nếu như sử dụng rượu thì khả năng gây ra tổn thương cho gan càng lớn cũng như việc khống chế bệnh càng khó khăn.
Uống rượu làm tăng huy động mỡ từ các mô dự trữ tạo thành các acid béo tự do lưu thông trong máu, do đó dẫn đến tăng tạo triglycerit dự trữ trong gan. Rượu cũng đồng thời làm giảm bài xuất triglycerid ra khỏi gan.
Sự suy giảm chức năng gan kết hợp với chế độ dinh dưỡng kém ở người uống rượu gây hạn chế quá trình tổng hợp lipoprotein, dẫn đến ức chế sự thải mỡ ở gan và hậu quả là tăng nhiễm mỡ gan.
4.7 Không ăn quá no
Ăn quá nhiều làm quá tải đường tiêu hóa của bạn và gây nhiều áp lực lên gan. Ăn quá no làm tăng chứng ợ nóng, khó tiêu, trào ngược dạ dày và đầy hơi.
Bên cạnh việc xây dựng một chế độ ăn khoa học, hợp lý, người bệnh cần tăng cường các hoạt động thể dục thể thao để nâng cao sức đề kháng và tăng chuyển hóa của tế bào gan.
Theo suckhoedoisong.vn