1. Vai trò của tập luyện đối với người sa sút trí tuệ
Sa sút trí tuệ là một hội chứng được đặc trưng bởi sự suy giảm nhiều chức năng cao cấp của bộ não mà không có rối loạn ý thức. Các triệu chứng này gây suy giảm và trở ngại đáng kể cho các hoạt động nghề nghiệp, xã hội và cả các hoạt động sống hàng ngày của người bệnh.
Sa sút trí tuệ thực chất là một bệnh lý tuổi già. Các triệu chứng thường là mạn tính, đặc trưng bởi sự suy giảm toàn diện, tiến triển về trí tuệ bao gồm trí nhớ, khả năng học tập, định hướng, ngôn ngữ, khả năng hiểu và phán đoán.
Các bác sĩ và nhà nghiên cứu khoa học ở Việt Nam và thế giới đều đồng thuận, dù có được kê đơn thuốc điều trị hay không, thì việc tập luyện thể dục đều mang lại hiệu quả tích cực cho người bệnh sa sút trí tuệ.
Hình 1: Nâng gót chân và ngón chân của bạn lên.
Việc tập thể dục mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe của người sa sút trí tuệ, bao gồm: Cải thiện tâm trạng; ngủ ngon hơn; giảm khả năng bị táo bón; duy trì các kỹ năng vận động; giảm nguy cơ té ngã; giảm tỷ lệ mắc các bệnh lý về cảm xúc do bệnh mạn tính; cải thiện trí nhớ; cải thiện hành vi và nâng cao kỹ năng giao tiếp và xã hội của người bệnh.
2. Các bài tập cho người sa sút trí tuệ
Tùy theo mức độ nặng của bệnh lý sa sút trí tuệ, cũng như tình trạng thể lực và sức khỏe của từng người, bạn có thể lựa chọn mức độ bài tập phù hợp cho mình:
Hình 2: Xoay cổ chân và duỗi thẳng cổ chân.
2.1. Những bài tập nhẹ - yêu cầu thể lực ít
Những bài tập này phù hợp cho những trường hợp hạn chế di chuyển; hoặc có mức độ thể lực hạn chế.
Những bài tập này bao gồm nhiều công việc sinh hoạt hàng ngày như: Làm việc nhà; dắt chó đi dạo; đi mua sắm; thực hiện vài động tác giãn cơ nhẹ nhàng trong lúc chờ nước sôi, hoặc khi xem quảng cáo trên ti vi; đi lên và đi xuống cầu thang …
Những bài tập mang tính tập luyện hơn (giúp làm thay đổi về hơi thở) như các bài tập trong tư thế ngồi, thái cực quyền/khí công; yoga/pilates cũng được khuyến cáo.
Hình 3: Lần lượt duỗi thẳng chân của bạn.
Các bài tập trong tư thế ngồi:
Hình: Một số ví dụ về các bài tập trong tư thế ngồi.
Các bài tập này lặp lại 10 lần mỗi bài tập. Và lặp lại cả hai bên.
Bước đi nhẹ nhàng bằng đôi chân của bạn.
Nâng gót chân và ngón chân của bạn lên (hình 1).
Xoay cổ chân và duỗi thẳng cổ chân (hình 2).
Hình 4: Nâng bàn chân lên nhẹ nhàng.
Lần lượt duỗi thẳng chân của bạn (hình 3).
Nâng bàn chân lên nhẹ nhàng (hình 4).
Giơ cánh tay lên trần nhà (hình 5).
Duỗi thẳng cánh tay ra rồi kéo chúng lại như thể đang chèo thuyền (hình 6).
Nâng cánh tay và chân đối diện của bạn.
Vỗ tay dưới chân bạn.
Hình 5: Giơ cánh tay lên trần nhà.
Đạp xe đạp bằng chân của bạn.
Giơ hai tay thẳng ra hai bên, sau đó di chuyển chúng theo những vòng tròn nhỏ.
Chuyển từ tư thế ngồi sang tư thế đứng.
2.2. Các bài tập mức độ vừa phải
Những hoạt động này có nhiều khả năng khiến bạn di chuyển ở cường độ vừa phải. Một hoạt động được coi là vừa phải nếu nó khiến bạn thở nhanh hơn và cảm thấy ấm hơn. Hãy nhớ khởi động và giãn cơ trước khi bắt đầu bất kỳ hoạt động nào trong số các bài tập này.
- Đi bộ: Đi bộ có thể giúp bạn tăng sức bền và tăng cường thể lực tổng thể, cũng như giúp bạn giảm cân nếu bạn muốn. Đi bộ không phải mất tiền và bạn có thể thực hiện ở bất cứ đâu. Đi bộ cũng không cần thiết bị chuyên dụng. Tuy nhiên, bạn có thể sử dụng dụng cụ hỗ trợ đi bộ nếu điều này giúp bạn dễ dàng hơn. Bạn có thể thay đổi khoảng cách hoặc thời gian đi bộ tùy theo thể trạng của mình.
Đi bộ không nhất thiết phải có cấu trúc. Một "chuyến đi bộ dài" có thể bao gồm đi mua sắm, tham quan bảo tàng hoặc phòng trưng bày nghệ thuật hoặc dắt thú cưng đi dạo.
Hình 6: Duỗi thẳng cánh tay ra rồi kéo chúng lại như thể đang chèo thuyền.
Đi bộ một mình có thể là một hoạt động thư giãn, mặc dù bạn có thể nên:
Giữ nguyên những tuyến đường quen thuộc. Mang theo điện thoại di động hoặc máy theo dõi định vị GPS. Hãy nghĩ đến những thiết bị khác để mang theo, chẳng hạn như dụng cụ hỗ trợ đi bộ hoặc máy theo dõi sức khỏe. Cho ai đó biết bạn đang đi đâu.
Đi bộ cũng có thể là một hoạt động xã hội mà bạn có thể làm cùng bạn bè. Bạn cũng có thể tham gia một nhóm đi bộ.
- Làm vườn: Làm vườn giúp tăng cường cơ bắp và cải thiện hơi thở. Đối với nhiều người, đây là cơ hội để ra ngoài trời và làm điều gì đó có ý nghĩa và thú vị.
Việc kích thích các giác quan của bạn cũng có thể giúp gợi lại những ký ức từ thời điểm trước đó trong cuộc sống của bạn. Bạn có thể thích nói về điều này với ai đó. Nếu bạn thấy khó khăn khi nhổ cỏ dại hoặc cắt tỉa cây, hãy cân nhắc sử dụng luống cao hoặc chậu trồng cây treo trên hàng rào.
Nếu bạn không có vườn riêng hoặc không gian ngoài trời, vẫn có những cách khác để tham gia vào các hoạt động làm vườn. Có thể có các khu đất trống ở khu vực địa phương của bạn.
- Bơi lội: Khi bơi, bạn sẽ vận động nhiều cơ cùng một lúc. Đây là bài tập tim mạch tuyệt vời. Ngoài ra, còn có một số bằng chứng cho thấy bơi lội có thể cải thiện sự cân bằng và giảm nguy cơ té ngã.
Nhiều người cũng thấy cảm giác ở trong nước rất thư giãn. Bạn có thể thay đổi tốc độ và thời gian bơi để có thể bơi mạnh hoặc nhẹ tùy ý. Nếu bạn là người mới bắt đầu hoặc đã lâu không bơi, bạn có thể thích bơi cùng người khác. Một số hồ bơi cũng cung cấp các lớp học bơi thân thiện với người mắc chứng mất trí nhớ, yên tĩnh hơn và có đội ngũ nhân viên được đào tạo hướng dẫn.
- Chơi golf: Golf giúp giữ thăng bằng. Golf cũng có thể có lợi cho tim và phổi của bạn vì nó liên quan đến việc đi bộ. Đây là một hình thức tập thể dục thư giãn hơn và là cơ hội để ra ngoài.
- Bóng bàn: Bóng bàn giúp bạn duy trì sự phối hợp tay mắt. Đây cũng có thể là cơ hội tốt để dành thời gian cho người khác.
Bạn có thể điều chỉnh bóng bàn cho phù hợp với khả năng của mình. Ví dụ, bạn có thể chơi bóng bàn khi ngồi hoặc đứng.
2.3. Các bài tập mức độ mạnh
Trước khi thực hiện các bài tập này, hãy trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia y tế của bạn. Việc khởi động và giãn cơ trước khi thực hiện mỗi buổi tập là rất quan trọng.
Các bài tập hoặc các môn thể thao mà bạn có thể tham khảo là: Đi xe đạp; chạy bộ; khiêu vũ; thể dục nhịp điệu; các môn thể thao đồng đội.
3. Một số lưu ý khi tập luyện
Tập thể dục có thể hữu ích cho người sa sút trí tuệ, nhưng điều quan trọng là các bài tập cần phải an toàn.
Các đề xuất để cải thiện sự an toàn bao gồm:
Trao đổi với bác sĩ và chuyên gia vật lý trị liệu về bài tập phù hợp khi tình trạng bệnh của người bệnh tiến triển.
Đối với các hoạt động ngoài trời, hãy đảm bảo người bệnh được đeo vòng tay hoặc mặt dây chuyền cảnh báo y tế và một số loại giấy tờ tùy thân, đề phòng trường hợp họ đi lang thang và bị lạc.
Sử dụng máy tập tạ thay vì tạ tay hoặc tạ đòn để giảm thiểu nguy cơ rơi trong lúc tập.
Nếu người bệnh vẫn có thể nói chuyện trong khi tập thể dục, hãy giữ cho cuộc trò chuyện trôi chảy để theo dõi mức độ luyện tập.
Nếu người bệnh thở hổn hển trong khi tập; hãy tập chậm lại.
Đối với các hoạt động ngoài trời, hãy đảm bảo rằng người bệnh biết cách chống nắng - che chắn bằng quần áo và mũ, đồng thời thoa kem chống nắng lên mọi vùng da hở.
Đảm bảo rằng người bệnh uống đủ nước trước, trong và sau khi tập thể dục.
Nếu người bệnh phàn nàn rằng họ cảm thấy chóng mặt hoặc ngất xỉu, hoặc nói rằng họ bị đau, hãy dừng bài tập và nói chuyện với bác sĩ.
Thiết kế các bài tập tăng về thời lượng chậm rãi. Ví dụ, năm phút tập thể dục liên tục là tất cả những gì người bệnh có thể làm lúc đầu. Trong nhiều tháng, hãy tăng thêm một phút mỗi lần cho đến khi người đó có thể tập thoải mái trong 30 phút.
Theo suckhoedoisong.vn