Trong dân gian thường dùng nước nhân trần như một thứ nước giải khát, một loại trà dùng hàng ngày. Không chỉ có vậy nhân trần còn là một vị thuốc nam, có tác dụng chữa bệnh.
1. Đặc điểm và công dụng của nhân trần
Nhân trần được thu hái và phơi khô từ cây nhân trần, có tên quốc tế là Adenosma caeruleu R.Br, thuộc họ Hoa mõm chó.
Nhân trần thuộc cây thân thảo sống lâu năm, cao 0,5-1m, thân tròn có lông, lá mọc đối xứng có hình trái xoan nhọn, mép lá có hình răng cưa, hai mặt đều có lông, gân lá. Khi vò lá có mùi thơm đặc trưng.
Cụm hoa mọc thành chùm dạng bông ở kẽ lá hoặc đầu cành, có màu tím, đài hoa có 5 răng xếp thành hình chuông. Quả hình trứng, chứa các hạt nhỏ màu vàng.
Cây nhân trần.
Tính vị, quy kinh: Nhân trần có vị đắng, tính hơi lạnh. Quy vào kinh bàng quang, đởm.
Ứng dụng lâm sàng: Nhân trần có tác dụng thanh nhiệt táo thấp, đặc hiệu chữa các chứng hoàng đản nhiễm trùng (mắt vàng, da vàng, nước tiểu vàng). Nhân trần hỗ trợ điều trị chứng mệt mỏi, có sốt ít hoặc không sốt kèm vàng da, vàng mắt, chướng bụng… Với công dụng của nhân trần dùng thanh nhiệt, thanh thấp nhiệt can đởm, nhân trần được kê với vai trò là quân dược chính trong bài thuốc, kết hợp một số vị khác như đại hoàng, chi tử...
Nhân trần có thể dùng trong các trường hợp mắc phải cảm mạo phong nhiệt: Người bệnh tinh thần tỉnh táo, có sốt cao, sợ gió, sợ lạnh, miệng khát, đờm đặc vàng, rêu lưỡi vàng mỏng, nước tiểu vàng, ra nhiều mồ hôi…
Dùng nhân trần hãm nước hoặc kê đơn cùng một số vị thuốc y học cổ truyền để thanh nhiệt, hạ sốt, bù lượng dịch đã mất. Nhân trần có thể dùng trong trường hợp phụ nữ đến tháng kinh nguyệt đau bụng nhiều, kinh nguyệt không đều.
Vị thuốc nhân trần.
2. Những ai cần kiêng dùng nhân trần?
Mặc dù nhân trần rất dễ kiếm, dễ uống và có nhiều công dụng tốt, tuy nhiên nhân trần cần tránh dùng cho một số đối tượng sau:
- Phụ nữ đang có thai, cho con bú không dùng được nhân trần: Nhân trần có thể ảnh hưởng đến bào thai trong tử cung, khiến mẹ giảm sữa cho con bú. Vậy nên cần tuyệt đối không sử dụng nước uống nhân trần hoặc kê đơn thuốc có nhân trần trong thang thuốc cho các đối tượng này.
- Trẻ nhỏ dưới một tuổi cũng không nên sử dụng các vị thuốc nam có tính mát, tính lạnh như nhân trần nói riêng và các vị thuốc y học cổ truyền nói chung. Vì ở độ tuổi này, hệ thống tiêu hóa của bé còn non yếu, nếu uống nhiều nước có tính mát như nhân trần có thể dẫn đến rối loạn tiêu hóa, gây tiêu chảy, chướng bụng, chán ăn… Do đó, các phụ huynh khi chăm sóc trẻ cần hết sức lưu ý.
Phụ nữ mang thai cần tránh dùng nhân trần.
- Không sử dụng nhân trần để thanh nhiệt, hạ sốt cho người sốt cao, cảm nhiễm phong nhiệt, tình trạng lơ mơ, gọi không thưa, không tỉnh táo. Trong trường hợp này cần đưa ngay người bệnh đến bệnh viện gần nhất, được thăm khám tư vấn bởi người có chuyên môn, xử lý kịp thời.
- Với bệnh nhân mắc bệnh lý nền suy gan, suy thận, suy tim... cần thăm khám định kỳ và sử dụng nhân trần dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. Không nên tự ý mua vị thuốc về hãm nước uống.
Theo suckhoedoisong.vn