Cây lá móng tay còn có tên gọi khác là cây henna, cây lá móng, móng tay nhuộm, tán mạt hoa, lựu mọi, chỉ giáp hoa, cây móng tay. Cây lá móng tay có tên khoa học Lawsonia inermis, thuộc họ tử vi (Lythraceae).
Lá móng tay là loài thực vật thân nhỏ, chiều cao chừng 3 – 4m. Thân có gai nhưng không nhọn và vỏ nhẵn. Lá mọc đối xứng, phiến hình trứng, đơn, 2 đầu dẹp, cuống ngắn, phiến rộng 1 - 1.5cm và dài 2 - 3cm.
Hoa mọc ở đầu cành, hình thùy, dạng chùm, ban đầu có màu trắng nhưng khi già chuyển sang màu đỏ và vàng sậm, hoa có mùi thơm hăng hắc.
Quả nang hình cầu, kích thước to bằng hạt tiêu, có 4 cạnh dọc và bên trong có 4 ngăn. Quả chứa nhiều hạt nhỏ, vỏ dai và dày. Cây lá móng tay được trồng bằng hạt, cây ưa sống ở vùng đất màu, khí hậu ẩm và nóng. Ở nước ta, cây được trồng và mọc hoang ở nhiều nơi.
Bộ phận dùng: Lá của cây móng tay được sử dụng để làm thuốc. Ngoài ra thân, hoa và rễ của cây cũng được dùng nhưng ít phổ biến hơn.
Các bộ phận của cây lá móng tay đều được sử dụng làm thuốc.
Thu hoạch – sơ chế: Có thể thu hái lá ở cây từ 2 - 3 năm tuổi. Khi hái, nên cắt cả cành sau đó đem phơi khô ngoài nắng hoặc phơi trong bóng râm rồi bảo quản dùng dần. Mỗi năm thu hoạch 2 lần nhưng khi cắt cần để lại gốc cao khoảng 50cm để cây phát triển tiếp. Nếu thu hái đúng cách, có thể thu hoạch liên tục trong 10 - 30 năm.
Bảo quản: Bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm và nhiệt độ cao.
Công dụng: Cầm máu, kháng nấm và thu liễm.
Chủ trị: Vết thương chảy máu, nấm da, lở ngứa…
1. Một số bài thuốc trị bệnh từ cây lá móng tay
Cây lá móng tay không chỉ được dùng nhuộm tóc, nhuộm móng tay chân mà còn được sử dụng để chữa nhiều bệnh:
- Phụ nữ chậm kỳ kinh: Sử dụng 30g lá móng tay, sắc uống.
- Phụ nữ kinh gián đoạn do huyết hư, thiếu máu: Lá móng tay 20g, hồi đầu 15g, sắc uống.
- Bài thuốc trị chứng bế kinh (mất kinh nguyệt) và hóa ứ để tránh thai: Lá móng tay 50g, ích mẫu thảo 40g, nghệ đen 30g. Rửa sạch dược liệu, cho vào ấm 500ml nước sắc còn 200ml. Chia nước sắc thành 3 lần uống trong ngày, nên áp dụng bài thuốc trước kỳ kinh 15 ngày.
Hoặc sắc uống liền 03 thang sau khi giao hợp hoặc trước kỳ kinh 03 ngày (mỗi ngày uống 01 thang cho đến khi thấy kinh mới thôi).
Lá móng tay là bộ phận chủ yếu được dùng làm thuốc chữa bệnh.
- Bài thuốc trị ghẻ lở, hắc lào: Lá móng tay 200g, lá sả 100g, lá ổi 100g. Rửa sạch và nấu với 3 lít nước. Dùng nước sắc hòa thêm nước lạnh và tắm liên tục trong vòng 14 ngày.
Đồng thời dùng lá móng tay rửa sạch, để ráo nước rồi giã với ½ thìa muối tinh, trộn với 3 thìa giấm nuôi rồi chắt lấy nước uống. Dùng bã đắp vào vùng da ngứa ngáy, thực hiện 2 lần/ ngày trong liên tục 10 ngày.
- Bài thuốc chữa chứng sưng đau tỳ vị, hạ sườn và vùng hông: Cây móng tay tươi 20g, rau má tươi 20g, cỏ mực 16g. Rửa sạch lá móng tay, cắt thành khúc dài 3cm, sau đó cho tất cả dược liệu sao khử thổ và sắc với 1 lít nước đến khi còn 300ml. Uống 3 lần/ngày, liên tục trong 4 tuần.
- Bài thuốc chữa chấn thương, té ngã và đau nhức cột sống: Toàn cây móng tay 150g, cốt toái bổ 50g, ngũ gia bì 15g, cam thảo 10g, cẩu tích 15g. Đem sắc với 1 lít nước còn lại 300ml, chia thành 4 lần uống (sáng, trưa, chiều, tối). Áp dụng bài thuốc liên tục trong vòng 30 ngày.
- Bài thuốc hỗ trợ điều trị hói đầu và kích thích tóc mọc: Lá móng tay tươi rửa sạch, phơi trong râm cho đến khi khô hoàn toàn rồi đem tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 60g bột hòa với 250g dầu mù tạt, đun cho nóng rồi lọc qua vải thưa và bảo quản trong lọ kín. Mỗi ngày dùng 1 ít thoa lên vùng da đầu bị hói, sử dụng liên tục cho đến khi đạt được kết quả như mong muốn.
Lá móng tay khô.
- Chữa nấm móng tay, móng chân, lở ngứa kẽ chân móng rồi lây lan sang các ngón khác, có khi lở cả bàn tay, bàn chân: Lá móng tay tươi rửa sạch, thêm vài hạt muối ăn, giã nát đắp vào buổi tối và băng lại (ban ngày có thể để hở cho thoáng). Tuần đầu thay thuốc hàng ngày, tuần thứ hai đắp thuốc 02 ngày/lần, tuần thứ ba đắp thuốc 03 ngày/lần. Khi bớt lở ngứa và bong da thì bôi lô hội đắp lá bỏng hoặc bôi dầu gấc.
2. Những lưu ý khi sử dụng cây lá móng tay
- Cần phân biệt cây lá móng tay với bông móng tay (Impatiens balsamina L) thuộc họ Bóng nước.
- Cây lá móng tay chứa chất màu có thể dính vào quần áo và tay chân khi dùng. Tuy nhiên khi rửa lại nhiều lần thì màu sẽ bay đi đáng kể.
- Không dùng dược liệu cho trẻ nhỏ, người cao tuổi, phụ nữ mang thai và người có chứng ứ huyết.
- Hiện tại các nghiên cứu về tác dụng của cây lá móng tay còn nhiều hạn chế. Vì vậy nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc để biết thêm thông tin về liều lượng và các bài thuốc của dược liệu này.
Theo suckhoedoisong.vn