Thuốc và phương pháp điều trị viêm não Nhật Bản

Hiện nay vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu bệnh viêm não Nhật Bản mà chủ yếu là điều trị triệu chứng, nâng đỡ cho bệnh nhân trong các đơn vị hồi sức cấp cứu bằng các biện pháp: Hạ sốt, chống co giật, chống phù não, trợ tim mạch, hô hấp, chống rối loạn thần kinh thực vật, chăm sóc tích cực, dinh dưỡng tốt...

Tất cả các bệnh nhân viêm não Nhật Bản đều phải được điều trị tại bệnh viện. Việc nhập viện muộn hay sớm đóng vai trò rất lớn trong việc hạn chế tỷ lệ tử vong và tỷ lệ di chứng khi mắc viêm não Nhật Bản. Chính vì thế, nếu có các dấu hiệu nghi ngờ bị viêm não Nhật Bản (nhất là đối với người sống trong vùng dịch tễ và vào mùa dịch), bệnh nhân phải được nhập viện càng sớm càng tốt. Việc chẩn đoán bệnh qua các biện pháp: Xét nghiệm máu và dịch não - tủy, huyết thanh học, điện não đồ... đều phải được tiến hành tại các cơ sở y tế chuyên khoa.

Do đó, gia đình phải đưa người bệnh đến viện ngay lập tức nếu sốt cao quá 12 giờ liên tục hoặc có các dấu hiệu như nôn, cứng gáy, rối loạn ý thức...

1. Các biện pháp điều trị viêm não Nhật Bản

Việc điều trị viêm não Nhật Bản chủ yếu tập trung điều trị các triệu chứng như chống phù nề não, an thần cắt cơn giật, hạ nhiệt, hồi sức hô hấp và tim mạch, chống bội nhiễm…

- Điều trị chống phù não: Điều trị chống phù não được thực hiện bằng cách truyền các dịch ưu trương để tăng áp lực thẩm thấu, rút nước ở tổ chức, tế bào và khoang gian bào vào lòng mạch. Trong trường hợp phù não nặng, co giật, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc kháng viêm corticoid để bình thường hóa sự thẩm thấu của mạch máu, chống tích lũy nước và muối ở tổ chức não.

- An thần và cắt cơn giật: Để an thần và cắt cơn co giật, bác sĩ có thể sử dụng thuốc seduxen qua ống sone hoặc tiêm bắp thịt, tiêm tĩnh mạch cho bệnh nhân. Ngoài ra, bác sĩ có thể dùng dung dịch liệt hạch truyền tĩnh mạch nhỏ giọt với thuốc aminazin + thiantan + spartein. Trong trường hợp người bệnh lên cơn co giật nhiều thì có thể dùng gardenal.

- Hạ sốt: Hạ sốt tích cực bằng dùng thuốc hạ sốt và phương pháp vật lý. Bác sĩ có thể dùng các thuốc hạ nhiệt bằng đường uống qua sonde, truyền tĩnh mạch hoặc qua đặt hậu môn, kết hợp với cởi quần áo và chườm mát vào bẹn, nách, cổ... để giúp hạ sốt tốt hơn cho người bệnh.

- Hồi sức hô hấp và tim mạch: Để giúp người bệnh hồi sức hô hấp và tim mạch, bác sĩ sẽ cho bệnh nhân thở oxy, lau hút đờm dãi. Bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ nhằm sẵn sàng hô hấp viện trợ khi gặp tình trạng rối loạn nhịp thở nặng hoặc ngừng thở.

Ngoài ra, bác sĩ còn bổ sung nước điện giải kịp thời theo hematocrit (dung tích hồng cầu) và điện giải đồ. Dùng thuốc trợ tim mạch và thuốc vận mạch khi cần thiết.

- Ngăn ngừa bội nhiễm, chống loét: Do bệnh nhân viêm não Nhật Bản thường phải nằm im trong một thời gian nên sẽ có nguy cơ bị bội nhiễm cao. Do đó cần phải dự phòng các vấn đề bội nhiễm cũng như chống loét cho bệnh nhân.

Tùy vào trọng lượng cơ thể người bệnh, bác sĩ sử dụng lượng kháng sinh có khả năng ngăn ngừa bội nhiễm như: Ampicillin hoặc cephalosporine thế hệ 3... Ngoài việc sử dụng thuốc, người bệnh cần được lau rửa thường xuyên; vệ sinh răng miệng hằng ngày; thay đổi tư thế nằm của người bệnh và có thể dùng thêm đệm cao su bơm hơi để vào các điểm tỳ đè của cơ thể để hạn chế tình trạng viêm loét da.

Để đảm bảo sức khỏe của người bệnh, cần có chế độ dinh dưỡng đầy đủ đạm và vitamin.

2. Phòng bệnh viêm não Nhật Bản

Bệnh viêm não Nhật Bản không có thuốc điều trị đặc hiệu, mà hậu quả để lại rất nặng nề. Do đó biện pháp phòng bệnh luôn được đặt lên hàng đầu trong cộng đồng.

- Phòng bệnh không đặc hiệu: Trên phương diện toàn xã hội, phòng bệnh viêm não Nhật Bản phải là công tác tổng lực bao gồm việc phòng chống tại các ổ dịch và vùng ven bằng cách phun thuốc diệt bọ gậy, diệt muỗi, giải quyết nước ứ đọng, phân, rác... là nơi muỗi sinh sôi, phát triển.

Về phương diện cá nhân, mỗi người dân cần thực hiện tốt vệ sinh môi trường, giữ gìn nhà ở, cần tránh muỗi đốt bằng cách ngủ màn, sử dụng hương diệt muỗi hoặc thuốc xịt ngoài da chống muỗi đốt, gắn lưới cho tất cả các cửa nhà, cửa sổ.

Khi sinh hoạt bên ngoài vào ban đêm, phải mặc quần áo dài, đi tất. Cần thông quang hoặc lấp các cống rãnh, ao vũng tù đọng quanh nhà, vệ sinh chuồng trại gia súc, lợn sạch sẽ để hạn chế muỗi, nên để chuồng trại xa nhà. Không cho trẻ em chơi gần chuồng gia súc để phòng muỗi đốt.

- Phòng bệnh đặc hiệu: Đến nay, cách phòng bệnh duy nhất là tiêm phòng vaccine. Việt Nam đã đưa vaccine ngừa viêm não Nhật Bản vào chương trình tiêm chủng mở rộng cho trẻ dưới 15 tuổi. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả phòng bệnh, trẻ cần tiêm vaccine đủ 3 liều.

• Mũi 1 lúc 1 tuổi.
• Mũi 2 cách mũi 1 từ 7-14 ngày.
• Mũi 3 cách mũi 2 một năm.

Nếu chỉ tiêm 1 mũi thì không có hiệu lực bảo vệ. Tiêm đủ 2 mũi hiệu lực bảo vệ đạt trên 80%. Tiêm đủ 3 mũi thì đạt 90-95% trong khoảng 3 năm. Do đó cứ 3-4 năm nên tiêm nhắc lại một lần cho đến khi trẻ qua 15 tuổi.