Tiền mãn kinh: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và cách hạn chế

1. Tổng quan về tiền mãn kinh

Thời kỳ tiền mãn kinh thường bắt đầu từ tuổi 41 - 45, thời gian ngắn có thể từ 5, 7 tháng, dài có thể 1, 2 năm hoặc lâu hơn, có người kéo dài hơn 10 năm.

Tiền mãn kinh, còn được gọi là quá trình chuyển đổi mãn kinh, là khoảng trong đó cơ thể người phụ nữ thay đổi chu kỳ tự nhiên từ nhiều hay ít thường xuyên của sự rụng trứng và kinh nguyệt đối với vô sinh vĩnh viễn, hoặc mãn kinh.

Phụ nữ tiền mãn kinh bắt đầu ở lứa tuổi khác nhau. Ở độ tuổi 40, hoặc thậm chí vào đầu độ tuổi 30, có thể bắt đầu nhận thấy các dấu hiệu. Tiền mãn kinh xảy ra trước khi bạn chính thức mãn kinh khoảng 5 - 10 năm.

Tuổi mãn kinh: ngoài 50 tuổi. Tuổi tiền mãn kinh sớm: trước tuổi 40. Tuổi tiền mãn kinh: bình thường 40 - 47 tuổi.

Nhóm đối tượng dễ mãn kinh sớm:

• Có mẹ hay chị gái cũng bị mãn kinh sớm
• Suy buồng trứng sớm
• Đã cắt bỏ tử cung hoặc toàn bộ buồng trứng
• Trải qua hóa trị và xạ trị trong quá trình điều trị ung thư
• Mắc một số chứng bệnh như rối loạn chuyển hóa, rối loạn hệ miễn dịch…
• Hút thuốc lá làm giảm nồng độ nội tiết tố nữ trong cơ thể.

2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ tiền mãn kinh

Nguyên nhân chính gây ra thời kỳ tiền mãn kinh, đó là do nồng độ estrogen và progesterone trong cơ thể người phụ nữ không ổn định. Trong thời kỳ này, buồng trứng bắt đầu suy giảm chức năng, dần dần ngưng tiết hai loại hormon estrogen và progesterone. Từ đó, sự mất cân bằng các nội tiết tố nữ khiến quá trình rụng trứng diễn ra không đều, đồng thời gây ra tình trạng rối loạn kinh nguyệt.

Estrogen là chất được các tế bào hạt ở "vỏ trứng" tiết ra, do tác động của FSH và LH (hai hormon tuyến yên), được duy trì vào những ngày đầu của chu kỳ kinh nguyệt và đạt đỉnh vào gần ngày rụng trứng. Estrogen được điều hòa là nhờ sự phối hợp của hai hormon FSH và LH, cùng sự nhạy cảm hoá của buồng trứng.

Khi nữ giới bước sang độ tuổi mãn kinh, buồng trứng bắt đầu thoái hoá, số lượng các nang trứng giảm, buồng trứng lại bắt đầu "trơ ra" với các chất FSH và LH. Hậu quả nguồn chính để tổng hợp estrogen bị mất đi và sự sụt giảm gần như là tất nhiên và không thể tránh.

Một số yếu tố nguy cơ được xem là nguy cơ dẫn đến tiền mãn kinh sớm hay muộn bao gồm:

• Hút thuốc lá: với những phụ nữ hút thuốc lá, thời kỳ tiền mãn kinh có thể đến sớm hơn 1 - 2 năm so với người không hút thuốc lá.
• Lịch sử gia đình. Phụ nữ có xu hướng xuất hiện thời kỳ mãn kinh khoảng cùng tuổi với mẹ và chị em của họ, mặc dù mối liên hệ giữa lịch sử gia đình và tuổi mãn kinh vẫn không thuyết phục.
• Không sinh em bé. Một số nghiên cứu cho thấy không có em bé có thể đóng góp vào thời kỳ mãn kinh sớm.

3. Triệu chứng tiền mãn kinh

Trong thời kỳ tiền mãn kinh, có nhiều biểu hiện thay đổi ở người phụ nữ. Một số biểu hiện thường gặp bao gồm:

Kinh nguyệt bất thường: Khoảng giữa thời gian giữa 2 chu kỳ có thể dài hơn hoặc ngắn hơn, nhưng phần lớn là dài hơn. Số lượng kinh nguyệt trong một chu kỳ có thể kéo dài hơn.

Nóng ran và rối loạn giấc ngủ: Biểu hiện này gặp ở 65 – 70% phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh, đặc biệt phổ biến nhất trong thời tiền mãn kinh muộn. Thời gian, cường độ và tần số khác nhau. Khó ngủ thường do nóng ran hoặc đổ mồ hôi ban đêm, nhưng đôi khi giấc ngủ trở nên thất thường ngay cả khi không có biểu hiện nóng ran.

Tâm trạng thay đổi: Một số phụ nữ có sự thay đổi tâm trạng, cảm giác trong người luôn khó chịu hoặc có thể làm tăng nguy cơ gây trầm cảm. Nguyên nhân của hiện tượng này là do rối loạn giấc ngủ, nhưng cũng có thể được gây ra bởi các yếu tố không liên quan đến những thay đổi nội tiết tố của tiền mãn kinh.

Rối loạn thần kinh thực vật: Nóng sốt, bừng bừng đỏ mặt, ra mồ hôi, hoa mắt, ù tai, nóng nảy, dễ tức giận hoặc lo nghĩ trầm cảm, lưng gối đau mỏi, đau đầu, họng khô nóng, miệng khô, nôn, buồn nôn, hồi hộp, mất ngủ, hay quên, tư tưởng khó tập trung hoặc chân tay tê rần, cảm giác kiến bò.

Giảm khả năng sinh sản: Rụng trứng trở nên bất thường, khả năng thụ thai giảm.

Thay đổi ham muốn tình dục. Âm đạo khô, giảm ham muốn tình dục.

4. Điều trị tiền mãn kinh

Bất kỳ người phụ nữ nào cũng sẽ gặp tình trạng rối loạn kinh nguyệt trong thời kỳ tiền mãn kinh trong đời, chỉ là mức độ nặng nhẹ khác nhau. Một số phụ nữ tìm kiếm sự chăm sóc y tế cho các triệu chứng mãn kinh của họ. Nhưng những người khác hoặc chấp nhận các thay đổi hoặc chỉ đơn giản là không có những triệu chứng nghiêm trọng đủ để đảm bảo sự chú ý.

Liệu pháp có thể để điều trị các triệu chứng mãn kinh bao gồm:

• Thuốc tránh thai. Thường được điều trị hiệu quả nhất để làm giảm triệu chứng mãn kinh - ngay cả khi không cần để tránh thai. Liều thấp thuốc có thể điều chỉnh thời gian và giảm nóng ran và khô âm đạo.
• Điều trị bằng Progestin: Sử dụng khi có rối loạn kinh nguyệt nhưng lại không thể sử dụng thuốc tránh thai
• Cắt bỏ nội mạc tử cung: Có thể áp dụng trong một số trường hợp chảy máu nặng ở thời kỳ tiền mãn kinh tuy nhiên cần có chỉ định chặt chẽ.

5. Hạn chế tiền mãn kinh sớm

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, việc lựa chọn lối sống lành mạnh có thể giúp giảm một số triệu chứng của mãn kinh cũng như thúc đẩy sức khỏe tốt.

Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ: Chế độ ăn giảm chất bèo, giàu chất xơ từ trái cây, rau và ngũ cốc. Bổ sung các thực phẩm giàu calci và vitamin D. Tránh sử dụng các chất kích thích như rượu hoặc cà phê.

• Tăng cường protein, axit béo omega-3, chất xơ và canxi trong thực đơn hàng ngày như thịt nạc, thịt gia cầm, cá, trứng, các loại đậu. Bởi ở tuổi này, khối lượng cơ bắt đầu sụt giảm nên cần tăng lượng protein trong khẩu phần ăn. Ngoài ra, protein còn giúp điều chỉnh cảm giác thèm ăn, cân bằng lượng hormone trong cơ thể.
• Axit béo omega-3 (cá ngừ, cá thu, cá trích…) liên quan đến việc giảm viêm, cải thiện tâm trạng và phòng ngừa chứng trầm cảm.
• Chất xơ (rau, củ, quả, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu…) giúp hạn chế cảm giác thèm ăn và duy trì cân nặng.
• Canxi và vitamin D: Nếu bạn đối diện nguy cơ loãng xương, cần tăng lượng canxi lên 1.200mg/ngày. Vitamin D cũng rất quan trọng vì giúp cơ thể hấp thụ canxi tối đa. Bạn hãy sử dụng sữa không đường tách béo, các loại đậu, động vật có vỏ, trứng… vì đây là nguồn canxi dồi dào.

Thường xuyên tập thể dục. Hoạt động thể chất thường xuyên giúp ngăn ngừa tăng cân, cải thiện giấc ngủ, giúp xương chắc khỏe và cải thiện tình trạng tâm lý. Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, ngủ 7 – 8 giờ/ngày, duy trì cân nặng với chỉ số BMI trong giới hạn cho phép.

Hạn chế trầm cảm, stress bằng ngồi thiền hoặc yoga cũng là những biện pháp hữu ích trong thời kỳ tiền mãn kinh.. Người thân nên gần gũi, chia sẻ, động viên. Tận hưởng những dịch vụ chăm sóc sức khỏe toàn diện như massage, xông hơi, tắm khoáng,… giúp các cơ trên cơ thể được thư giãn và phục hồi.

Theo suckhoedoisong.vn