Lúc bị cho nghỉ việc vào tháng 6/2022, Sam Popp - 33 tuổi, sống tại New York, Mỹ - bị sốc và chán nản. Nhưng rồi cô tự trấn tĩnh và nhận ra bản thân vẫn ổn. Nhờ khoản tiền tiết kiệm trước đó, cô bắt đầu công việc chụp ảnh và không còn phải lo lắng về việc bị sa thải. Giờ đây, cô là nhiếp ảnh gia tự do kiêm nhà tư vấn tiếp thị. Sam Popp chia sẻ: “Điều mang lại cho tôi sự thoải mái lúc này là sức khỏe của tôi không phụ thuộc vào bất kỳ ai khác ngoài chính bản thân”.
Bất chấp những mặt trái của việc từ bỏ công việc truyền thống 40 giờ/tuần, ngày càng có nhiều người lao động chọn làm công việc bán thời gian và công việc tự do. Theo dữ liệu của Chính phủ Mỹ, số người nói họ đang làm việc bán thời gian vì những lý do phi kinh tế - hay nói cách khác là do lựa chọn cá nhân - đã đạt 21,8 triệu trong tháng Năm vừa qua, tăng 5% so với 1 năm trước và 15% so với 1 thập niên trước.
Giáo sư Lonnie Golden - Đại học bang Pennsylvania - chia sẻ: “Mọi người đang đánh giá lại và cảm thấy hạnh phúc hơn khi tự chọn cách phân bổ thời gian của mình. Bên cạnh công việc, những lựa chọn mà họ quan tâm bao gồm giải trí hoặc dành thời gian cho bạn bè, gia đình”.
Trong một số tuần, cô Popp làm việc đến 50 giờ; nhưng những tuần khác, cô ấy có thể làm việc chỉ khoảng 20 giờ. Việc thiết lập lịch trình cá nhân tự do và không bị ràng buộc bởi công việc từ 9 giờ đến 17 giờ là điều hấp dẫn đối với cô.
Tại Anh, số liệu thống kê quốc gia cho thấy có hơn 8 triệu người (hơn 20% lực lượng lao động của cả nước) đang làm việc bán thời gian. Kate Mitchell - 39 tuổi, người mẹ 2 con ở thị trấn Guildford, hạt Surrey - từng kiếm được mức lương 40.000 bảng Anh mỗi năm tại một công ty tư vấn tư nhân.
Dù vậy, chi phí chăm sóc trẻ em và chi phí đi đến London làm việc lên đến khoảng 2.000 bảng mỗi tháng đã khiến cô quyết định làm việc tại nhà và giảm số giờ làm. Hiện Mitchell làm việc từ xa trong khoảng 25 giờ mỗi tuần và kiếm được 1.100 bảng mỗi tháng. Một số cặp vợ chồng có thu nhập trung bình trở lên nói rằng, chi phí chăm sóc trẻ em cùng thuế thu nhập cao khiến lựa chọn làm việc bán thời gian sẽ có lợi hơn về mặt tài chính so với việc làm toàn thời gian.
Ngoài ra, một nghiên cứu từ Đại học Cranfield (Anh) công bố vào tháng 1/2023 cho thấy, công việc bán thời gian còn giúp đưa nhiều người trở lại lực lượng lao động. Nhóm tác giả giải thích: “Có quá nhiều người đã rời khỏi lực lượng lao động do vấn đề cá nhân, sức khỏe dù họ có kinh nghiệm, chuyên môn. Làm việc bán thời gian cung cấp một lộ trình hiệu quả để họ trở lại làm việc và giúp kinh tế tiếp tục tăng trưởng”.
Ở một khía cạnh khác, nhiều người lao động bị buộc phải làm công việc bán thời gian do công ty giảm giờ làm. Trong cuộc phỏng vấn với một số lao động bị cắt giảm giờ làm, tờ Washington Post nhận thấy hầu hết đều bắt nguồn từ việc doanh số bán hàng chậm lại. Liv Roach - nhân viên một tổ chức phi lợi nhuận ở New York, nơi hầu hết nhân viên toàn thời gian gần đây đã bị chuyển thành nhân viên bán thời gian - cho biết: “Nguồn thu của chúng tôi phụ thuộc vào các công ty lớn hơn và họ đang bắt đầu thu hẹp tài trợ. Nỗi sợ suy thoái vẫn còn rất mạnh mẽ”.
Julia Pollak - Kinh tế trưởng tại trang tìm kiếm việc làm ZipRecruiter - cho biết: “Những tháng gần đây, ngay cả khi người lao động thất nghiệp tìm được việc làm, họ cũng khó tìm được công việc toàn thời gian. Điều này chủ yếu là do thị trường lao động đang cố gắng quay trở lại nhịp độ bình thường và bền vững hơn”.
Với nhiều doanh nghiệp khác, tăng lương, phúc lợi và nhiều lợi ích khác là cách để giữ người lao động có chuyên môn khi thị trường lao động diễn ra các xu hướng mới. Bà Michele Evermore - chuyên gia cao cấp tại tổ chức nghiên cứu The Century Foundation, New York - giải thích: “Thay vì sa thải 10% nhân viên, doanh nghiệp có thể cắt giảm 10% số giờ làm việc. Đó là một cách tiết kiệm chi phí nhưng không làm mất nhân tài”.
Tất nhiên, có một số nhược điểm đáng chú ý đối với những công việc bán thời gian, đặc biệt là về bảo hiểm y tế và trợ cấp hưu trí. Đồng thời, chất lượng của công việc bán thời gian có thể thay đổi rất nhiều dựa trên trình độ của người lao động. Dù vậy, giáo sư Lonnie Golden cho biết, sự tăng trưởng của lực lượng lao động linh hoạt ngay cả trong thời kỳ lạm phát cao cho thấy đây có thể là một sự thay đổi lâu dài. Người lao động có thể lựa chọn giữa việc tìm một công việc ổn định hơn hoặc tiếp tục tham gia lực lượng lao động linh hoạt.
Ông chia sẻ: “Ngay bây giờ, người lao động dường như đang thích nghi với tình hình lạm phát cao bằng cách tiết kiệm chi tiêu hơn chứ không phải bằng cách hy sinh thời gian rảnh rỗi để làm việc nhiều hơn”.
Theo phụ nữ TPHCM