Cuộc sống khốn khổ của trẻ em đào vàng ở Zimbabwe

Một cậu bé đi đào vàng ở Marange, miền đông Zimbabwe. Ảnh: Nyasha Chingono

Trước đây, những đứa trẻ khoảng 10 tuổi ở Zimbabwe, Brazil đã từng tắm mình dưới sông Odzi giàu khoáng sản trong cái nóng oi bức trên đường đi học về.

Tuy nhiên hiện tại, khi hệ thống giáo dục đang tạm thời gián đoạn cũng như việc đại dịch làm ảnh hưởng đến khả năng kinh tế của nhiều bậc cha mẹ, trẻ em phải dành cả ngày bên sông, đãi vàng hoặc câu cá chỉ để bữa tối được no bụng.

"Cháu đến đây vì hầu như ở nhà chúng cháu không có gì để ăn" - Tanaka nói

Trong bộ quần áo rách nát, đầy bùn đất, cậu bé Tanaka Chikwaka 17 tuổi mang theo một xô đầy cát, sau đó cho vào một chiếc cối xay tự chế để tách những mảnh vàng quý giá ra khỏi cát. Chốc chốc cậu bé dừng lại lau mồ hôi trên trán.

Gần đó, nhiều đứa trẻ khác cũng đào vàng trong những cái hố sâu và bẩn thỉu. Đây là một khu vực nổi tiếng với những mỏ kim cương phong phú.

Theo Hiệp hội Luật Môi trường Zimbabwe (ZELA), hàng nghìn trẻ em đã bị đẩy vào khai thác vàng thủ công, một công việc vô cùng nguy hiểm khi các gia đình phải vật lộn với cuộc sống mưu sinh để sống qua ngày.

Theo ZELA, kể từ khi trường học đóng cửa do COVID - 19, số lượng trẻ em tham gia khai thác vàng quy mô nhỏ đã tăng vọt.

Mỗi buổi sáng, hàng chục trẻ em băng qua sông Odzi, bất chấp an toàn, đôi khi là mạng sống để tìm vàng được khai thác dưới lòng sông và các hố mở ở các khu vực xung quanh.

Do năm ngoái mùa màng thất bát, người dân hiện nay đang phải đối mặt với cái đói. Và tất nhiên trẻ em trong độ tuổi đi học cũng phải gánh vác gánh nặng cơm áo gạo tiền cùng gia đình.

Việc đào vàng dọc theo bờ sông là bất hợp pháp. Hoạt động này đã bị cấm để ngăn chặn sự lây lan của COVID-19. Ở nhiều khu vực, cảnh sát đang liên tục kiểm tra để tìm kiếm những người đào vàng trái phép. Các cơ quan giám sát môi trường cho biết không ít trẻ em bị bắt trong các cuộc truy quét.

"Công việc cháu làm rất khó khăn nhưng cháu không còn lựa chọn nào khác. Với công việc này, cháu chỉ cần phải kiên trì. Cháu có thể đi trong ba tháng mà không đào được gì. Số tiền cao nhất mà cháu từng kiếm được cho một lần bán vàng là 10 đô la (khoảng 231.000 đồng)", Tanaka, một cậu bé đã bỏ học vào năm ngoái và hy vọng sẽ kiếm đủ tiền để quay lại trường.

"Cháu đã bắt đầu công việc vào năm ngoái, tạm nghỉ một thời gian và chỉ tiếp tục lại khi đại dịch bùng phát", Tanaka nói.

"Cháu có trách nhiệm phải kiếm tiền học. Ngoài ra, cháu cũng cần tiền mua sách và đồng phục. Cháu chỉ có thể kiếm được tiền nếu cháu đến đây mỗi ngày", cậu bé cho biết. Tuy nhiên Tanaka cho biết cậu thường ra về mà không đào được vàng.

Munesu Makoni, học sinh tiểu học, 15 tuổi, cho biết: "Nơi này không an toàn chút nào". Trong cái nóng bừng, Makoni kể lại những khó khăn mà cậu phải đối mặt, vừa khóc vừa giải thích về việc cậu bé muốn trở thành một giáo viên.

Anopa Munzara cũng ướt đẫm mồ hôi khi xách một xô nước từ cái hố bị tắc. Kể từ khi có lệnh giới nghiêm, gia đình cô bé đã sống vất vưởng dọc theo bờ sông, thu nhập của gia đình cũng không mấy khả quan.

"Cháu chỉ muốn vượt qua kỳ thi và đăng ký một khóa học làm y tá. Nhưng bây giờ cháu phải làm việc để có tiền" - Cô bé Anopa Munzara chia sẻ

"Mẹ cháu là một người bán hàng rong và cũng làm việc trong một khu vườn rộng lớn nhưng kể từ khi có lệnh giới nghiêm, bà không thể đi bán. Vấn đề của gia đình cháu là đói, mẹ cháu chỉ có thể lo được một bữa ăn mỗi ngày". Munzara cho biết cô coi giáo dục là cách duy nhất để thoát nghèo đói. Hiện tại, mẹ và em gái của cô bé cũng đang tìm vàng dưới sông.

Judith Betera, 43 tuổi, nói: "Vào những ngày trong tuần, sẽ có nhiều gia đính bao gồm cha mẹ và con cái đến đây tìm kiếm vàng". Người này chia sẻ tiếp: "Tôi đã từng sống nhờ vào việc bán hàng, nhưng giờ tôi không thể làm được gì cả. Vì vậy tôi không thể cứ ngồi nhìn con mình chết đói. Tôi đã bị cuốn vào khai thác vàng bởi cái đói, chúng tôi không thu được gì từ việc đồng án".

Zimbabwe đã phê chuẩn tất cả các công ước chính liên quan đến lao động, trong số đó có Công ước 138 của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) quy định 18 là độ tuổi tối thiểu đối với người lao động làm các công việc nguy hiểm. Nhưng các gia đình ở đây hầu như không còn lựa chọn nào khác.

Ở Zimbabwe, trẻ em thường được san sẻ gánh nặng cơm áo gạo tiền với cha mẹ, lao động trẻ em đã trở nên phổ biến do các vấn đề kinh tế gia tăng. Theo kết quả của Cơ quan Thống kê Quốc gia Zimbabwe, năm 2019, trong số 50.000 người dưới 16 tuổi được khảo sát, 71% đang làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp và đánh bắt cá và 5,4% làm việc trong lĩnh vực khai thác.

Bộ trưởng Lao động và phúc lợi xã hội, Paul Mavima, cho biết ông không biết về sự gia tăng lao động trẻ em trong lĩnh vực khai thác mỏ, đồng thời nói thêm rằng chính phủ đã cung cấp tiền tài trợ cho 13 quận.

"Tôi chưa gặp trường hợp trẻ em dưới 18 tuổi đi đãi vàng. Việc trẻ em phải lao động có liên quan đến sự sắp xếp của gia đình", ông nói.

Ngài Mavima còn cho biết chính phủ Zimbabwe không dung túng cho vấn đề lao động trẻ em nhưng nếu các gia đình nghèo cần có thêm thu nhập thì họ sẽ cho con cái làm việc bằng nhiều hình thức khác nhau.

Theo ILO, 218 triệu trẻ em từ 5 đến 17 tuổi đang phải làm việc trên toàn thế giới. Trong đó, châu Phi chiếm 72,1 triệu trẻ em đi làm thuê.

Người phát ngôn của ZELA nói: "Chính phủ và các đối tác phát triển khác nên đề ra các mạng lưới an toàn kinh tế để chống lại những khó khăn kinh tế do đại dịch COVID-19 gây ra cũng các cơ chế ứng phó để ngăn cản sự tham gia của trẻ em vào các hoạt động kinh tế đe dọa tính mạng".

Moses Mhlanga, 49 tuổi, một người cũng sống bằng việc đào vàng chia sẻ: "Đây là công việc mới của chúng tôi. Tất cả chúng tôi phải làm điều này để kiếm sống", ông nói trong lúc nghỉ ngơi dưới gốc cây với cậu con trai năm tuổi.

Kim Ngọc (Theo The Guardian)