Không tin biến đổi khí hậu? Hãy nhìn Texas

“Mọi người đều có kế hoạch cho đến khi họ bị đấm vào miệng”, nhà vô địch quyền anh Mike Tyson từng nói. Trước đó, đấu thủ Joe Louis và nhiều chiến lược gia quân sự cũng có những phát biểu tương tự, ám chỉ kế hoạch thường đổ bể khi đưa vào thực tiễn.

Trong vài ngày qua, bang Texas, Mỹ, đã hứng chịu một đợt giá rét lịch sử, đẩy nhiệt độ xuống mức thấp kỷ lục. Điều kiện thời tiết khắc nghiệt khiến mạng lưới điện quá tải, gây mất điện trên diện rộng, khiến người dân Texas phải sống trong bóng tối và giá lạnh.

Trong ngày 15/2, khoảng 4 triệu dân tại bang Texas, trong đó có 1,4 triệu người ở thành phố Houston, không có điện sinh hoạt. Ngoài Texas, 14 tiểu bang khác của Mỹ cũng chịu tình cảnh tương tự, vốn là hệ quả của tình trạng biến đổi khí hậu.

Trong bài viết đăng trên Bloomberg ngày 17/2, Timothy L. O'Brien, một cây viết bình luận, đã nói rằng những điều đang xảy ra ở bang Texas, Mỹ, là bài học sống động về cách quản lý và vận hành năng lượng.

Nguyên nhân Texas mất điện

Không lâu sau khi bang Texas chìm trong bóng tối, bình luận viên Tucker Carlson từ đài Fox News đã đổ lỗi cho năng lượng gió. Ông Carlson lập luận trên truyền hình hôm 15/2: “Các cối xay gió bị đóng băng, gây hư hại cho mạng lưới điện”.

Ông tiếp tục phân tích: “Thay vì khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên rộng lớn trên toàn bang, các chính trị gia lại đi theo xu hướng nhất thời và phụ thuộc một cách liều lĩnh vào cái gọi là năng lượng thay thế, ở đây là năng lượng gió”.

Trên thực tế, khoảng 80% công suất lưới điện tại bang Texas là sản phẩm của khí đốt tự nhiên, than đá và năng lượng hạt nhân. Do đó, năng lượng gió chỉ tạo ra một phần nhỏ điện năng, đặc biệt trong thời tiết mùa đông.

Cơn bão tuyết gây thiệt hại đến lưới điện, khiến hàng triệu

hộ dân không có điện sinh hoạt. Ảnh:AP.

Vào năm 2011, khi lưới điện của bang gặp sự cố nghiêm trọng, năng lượng gió thậm chí không được sử dụng. Từ đó, tờ Bloomberg nhận định nguyên nhân gây mất điện ở bang Texas không chỉ vì năng lượng gió mà còn phức tạp hơn nhiều.

Theo ông O'Brien, nếu xem xét vấn đề dưới góc nhìn vĩ mô, chúng ta mới nhận thấy cơ chế sản xuất và cách quản lý lưới điện của bang Texas có nhiều điểm bất cập.

Nhà kinh tế năng lượng Ed Hirs từ Đại học Houston giải thích: "Lưới điện suy yếu vì thiếu nguồn đầu tư và bị bỏ bê. Cuối cùng, nó sụp đổ trong những hoàn cảnh dễ đoán”.

Bài học quen thuộc

Từ trước đến nay, bang Texas luôn tự hào về quy trình sản xuất, vận hành mạng lưới điện khép kín. Do đó, lưới điện tại Texas không được tích hợp vào hệ thống chung, cho phép bang này “luồn lách” quy định liên bang để đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng gia tăng.

Sau sự kiện đóng băng lưới điện vào năm 2011, các chuyên gia trong ngành đã chỉ ra việc hệ thống nhà máy điện ở Texas lại mong manh thế nào trước điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Họ đề xuất giải pháp cải thiện nhằm tránh nguy cơ mất điện trong tương lai.

Đến nay, chính quyền bang Texas và các doanh nghiệp năng lượng đã xây dựng một mạng lưới điện có khả năng đáp ứng nhu cầu tăng cao trong mùa hè nóng nực. Song họ không dự đoán được nhu cầu tăng vọt trong cả mùa đông, vốn là hệ quả của tình trạng biến đổi khí hậu nghiêm trọng.

Họ phát triển một mạng lưới điện vận hành trơn tru, song không có các khoản năng lượng dự trữ mà các doanh nghiệp truyền thống vẫn thường một chuẩn bị. Điều này không gây ra vấn đề gì, trừ khi có sự việc đột ngột xảy ra, giống như nhà vô địch quyền anh Mike Tyson nói.

Người dân trú ẩn trong một nhà thờ ở Houston, bang Texas, vì thời tiết giá lạnh. Ảnh:AP.

Và giờ đây, lịch sử đóng băng lưới điện tiếp tục lặp lại. Cả ngành điện Texas buộc phải trông chờ vào sự giúp sức từ chính phủ liên bang.

Câu chuyện về lưới điện ở bang Texas tiếp tục nêu rõ bài học về sự chuẩn bị. Đây cũng là vấn đề khiến nước Mỹ thất bại trong phòng chống đại dịch Covid-19.

Trong năm qua, đại dịch đã để lộ nhiều “lỗ hổng” trong hệ thống y tế công vốn bị bỏ bê của nước Mỹ. Do thiếu sự chuẩn bị, các bệnh viện lập tức bị quá tải khi phải tiếp nhận làn sóng bệnh nhân mắc Covid-19. Đây là hệ quả của khâu quản lý yếu kém, thiếu năng lực dự phòng và chậm trễ trong vận hành.

Sau bài học về đại dịch, về tầm quan trọng của cơ sở hạ tầng y tế công, người Mỹ lại một lần nữa được cảnh tỉnh. Giờ đây, họ phải quan tâm hơn đến cơ sở hạ tầng và khâu quản lý năng lượng, nếu muốn phòng tránh một cuộc khủng hoảng điện năng như ở Texas, ông O'Brien nhận định.

Tác giả cũng không quên chỉ trích những người phủ nhận biến đổi khí hậu.

Ông dẫn ra việc bình luận viên Tucker Carlson của Fox News đã nói rằng “thảm họa khí hậu ở bang Texas đang hướng đến chúng ta”, nhưng không phải nói về tình trạng quản lý điện mà đổ lỗi cho điện gió và các nguồn năng lượng xanh làm thiếu điện, tạo ra sự sợ hãi đối với các nguồn năng lượng này trong khi tránh né bàn về mối đe dọa thật sự: biến đổi khí hậu.

"Chính sách tốt là quan trọng. Nếu ai đó giả vờ là đại diện hay biến đổi khí hậu không phải mối đe dọa - hay đơn giản không có thật - bạn nên thấy lạnh sống lưng. Đi hỏi Texas mà xem", ông O'Brien kết luận.