Gắn kinh doanh với làng nghề: Gìn giữ truyền thống trong thời đại công nghệ

Chị Lê Thị Ngọc Tầm

Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với chị về "bước chuyển mình" liều lĩnh ấy.

Tại sao chị không chọn những đặc sản khác mà lại chọn nước mắm để khởi nghiệp?

Tôi sinh ra và lớn lên ở Tam Thanh, Quảng Nam, nơi có vùng biển hoang sơ, có Làng Bích Họa và có làng nghề nước mắm lâu đời. Trước đây, ở Tam Thanh nhà nhà làm mắm, gánh mắm theo chân người phụ nữ Tam Thanh đi khắp nơi và nghề làm mắm truyền thống như là một nét văn hóa nơi đây.

Sau nhiều năm khởi nghiệp với nước mắm, đến giờ chị Tầm đã có được những kết quả nhất định cho sản phẩm của mình

Tôi lớn lên cùng gánh mắm của bà và chum mắm của mẹ. Hình ảnh bà gánh bầu mắm trên vai lên tận Trà My đổi chè, đổi gạo, rồi mẹ tôi với chiếc xe đạp chở mắm đi khắp nẻo đường đã ăn sâu vào tâm trí tôi. Ngay cả cái mùi mắm nồng nàn cũng là một thứ gì đó rất thân thuộc. Sau này đi học, đi làm ở đâu, tôi cũng mang chai mắm của nhà làm theo cho an tâm. Thế nhưng, những năm gần đây, tôi có một cái cảm giác không an tâm cho mắm Tam Thanh khi càng có nhiều hộ làm mắm bỏ nghề bởi sự cạnh tranh khốc liệt của nước mắm công nghiệp. Hiện tại Tam Thanh chỉ còn khoảng 40 hộ sản xuất mắm.

Bà và mẹ tôi vẫn quyết tâm với nghề, nhưng làn sóng chuyển đổi số là một thách thức với thế hệ trước. Tư tưởng cứ làm mắm ngon rồi mọi người sẽ tìm đến mua đã không còn hợp thời nữa.

Rồi giới trẻ như tôi đều học hành và lên phố lập nghiệp. Nghề mắm với nét văn hóa truyền thống trên vai của những người thế hệ trước, không có đội ngũ kế cận thì liệu có thể tồn tại lâu dài đươc không? Tôi nghĩ đến những nỗ lực bao nhiêu năm qua của bà và mẹ và tôi hạ quyết tâm bỏ phố về quê để cùng chung tay phát triển nghề mắm gia đình và cùng người làng vực dậy thương hiệu làng nghề với dự án và tháng: Nước mắm Ngọc Lan - nâng tầm thương hiệu sản phẩm làng nghề.

Mẹ và bà của chị Tầm đã dành cả cuộc đời để làm nước mắm sạch từ nguyên liệu của biển Tam Thanh

Chị đã xoay xở thế nào cho ngày đầu khởi nghiệp và hiện nay sản phẩm nước mắm của chị đã đạt được những gì mà chị mong muốn không?

Việc rời bỏ một công việc với mức thu nhập ổn định và chế độ tốt tại tập đoàn lớn để trở về làm mắm là điều không tưởng với nhiều người sống quanh tôi. Khi đó, với số vốn ít ỏi cùng kinh nghiệm trong sản xuất chưa nhiều, chỉ có một niềm tin đã giúp tôi quyết tâm và nghĩ đến thành công.

Tôi nhận được sự đồng lòng của gia đình, bạn bè và các đoàn thể tại địa phương, đặc biệt là những người yêu sản phẩm sạch.

Nước mắm Ngọc Lan đã đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao, được nhiều phản hồi tích cực của khách hàng về chất lượng sản phẩm, doanh thu tăng 30% so với năm 2021, tỉ lệ khách hàng quay lại cao. Đặc biệt những chai mắm đã được chọn làm quà tặng cho nhiều đối tác, bạn bè, đó là niềm vui lớn của chúng tôi.

Thị trường ngày càng được mở rộng, hiện nước mắm Ngọc Lan đã có mặt tại hệ thống siêu thị Co.op Mart, các cửa hàng thực phẩm sạch, các mini mart ở Quảng Nam và Đà Nẵng, các điểm bán hàng online ở Bình Dương, Hà Nội, doanh thu tăng và nhận được nhiều phản hồi tích cực từ khách hàng.

Trong năm 2022, HTX Ngọc Lan cũng đã đạt Top 10 ý tưởng khởi nghiệp quốc gia và giải nhất cuộc thi ý tưởng khởi nghiệp của chương trình Phụ nữ hợp tác kiến tạo tương lai.

Đặc biệt, trong năm qua, HTX Ngọc Lan đã tổ chức các tour trải nghiệm tại xưởng sản xuất nước mắm, giúp các em học sinh, các du khách hiểu hơn về Tam Thanh, hiểu hơn về làng nghề nước mắm nơi này. Khách trải nghiệm thích thú khi tham quan khu ủ chượp, tìm hiểu cách làm mắm thủ công và quy trình sản xuất nước mắm của làng nghề. Biết nguyên liệu sử dụng, ngửi mùi mắm đặc trưng và nếm vị mắm nguyên chất ngay tại xưởng là cách nước mắm chúng tôi giúp du khách trải nghiệm để hiểu được giá trị của nước mắm Tam Thanh. 

Từ đó, họ tin tưởng hơn việc chọn dùng sản phẩm của làng nghề. Từ đó, những chai nước mắm theo chân du khách đi nhiều nơi hơn, tiếp cận nhiều người và đi theo câu chuyện kể của du khách.

Để đạt được điều đó thì chị tập trung vào điểm chính nào?

Đó là nguồn nguyên liệu, phải là cá cơm than. Cá cơm than là loại cá được dùng để muối cho ra nước mắm với thành phẩm thơm ngon và bổ dưỡng nhất. Trong cá cơm than có hàm lượng đạm cao, dồi dào các vitamin A, B1, B2, PP và các khoáng chất như canxi, phốt pho, natri, kali và sắt.

Bản thân cá cơm than ở vùng nước không có cửa sông, không có bãi rạng này sẽ có mùi thơm và thịt ngon. Chính nhờ nguồn nguyên liệu cá ngon mà nước mắm Ngọc Lan có màu đẹp, vị thơm và mùi thanh dịu.

Hơn nữa, nước mắm Ngọc Lan được sản xuất từ theo phương pháp thủ công, sử dụng cá cơm than biển và phương pháp ủ chượp gia truyền hơn 100 năm mang đến những giọt nước mắm thơm ngon đậm vị.

Sản phẩm đạt các chỉ tiêu theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) 5107: 2018, là sản phẩm OCOP 3 sao. Đặc biệt không sử dụng chất bảo quản và hương liệu đảm bảo giữ nguyên hương vị của mắm và an toàn cho người sử dụng.

Sản phẩm nước mắm của HTX Ngọc Lan

Gắn với câu chuyện khởi nghiệp của mình, chị có lời khuyên nào đối với chị em đang muốn kinh doanh với ngành nghề liên quan đến thực phẩm biển? 

Giữ gìn truyền thống trong thời đại công nghệ là không dễ. Nhất là sản xuất nước mắm bằng phương pháp thủ công, thời gian ủ chượp lâu hơn 12 tháng, đòi hỏi người làm cần có công và có tâm trong từng công đoạn. Nhờ đó tạo ra những giọt nước mắm đậm đà đúng chuẩn, ngon và lành. Thế nhưng lại khó cạnh tranh với nhiều dòng sản phẩm nước mắm sử dụng công nghệ, sản xuất trong thời gian ngắn và sử dụng nhiều phụ gia nên có chi phí sản xuất thấp.

Tuy nhiên, với xu thế tiêu dùng xanh - sạch, chúng tôi nghĩ rằng những giọt nước mắm truyền thống đậm vị cá cơm và an toàn cho sức khỏe sẽ được nhiều người tiêu dùng lựa chọn hơn những sản phẩm truyền thống mang giá trị văn hóa làng nghề sẽ được nhiều người yêu chuộng hơn trong thời gian tới.

Chị mong muốn thu được kết quả gì trong năm 2023 và những năm kế tiếp?

Với tiêu chí "an toàn, chất lượng", chúng tôi tiếp tục nghiên cứu để phát triển sản phẩm nước mắm truyền thống, xây dựng hệ thống quản lý chất lượng, nâng cao hơn nữa chất lượng sản phẩm, đa dạng mẫu mã để nước mắm Ngọc Lan phù hợp hơn với những yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.

Với mục tiêu đưa sản phẩm nước mắm làng nghề trở thành sản phẩm tiêu biểu của địa phương và ước mơ đưa những giọt nước mắm ngon và lành, đậm vị cá cơm biển Ngang đến bàn ăn gia đình Việt, chúng tôi không ngừng nỗ lực mỗi ngày. Mong muốn của chúng tôi là được các cơ quan địa phương quan tâm tạo điều kiện giới thiệu và kết nối để làng nghề nước mắm địa phương mình ngày càng được đi xa hơn, để nét văn hóa bản địa này sẽ được phát triển tới nhiều năm sau.

An Khê