Hội thảo về lồng ghép giới và phòng, chống mua bán người

Bình đẳng giới là nguyên tắc Hiến định

Phát biểu khai mạc, bà Nguyễn Thị Tuyết, Phó Chủ tịch Hội LHPNVN, cho rằng: Theo báo cáo tổng kết thi hành BLHS 1999, các hành vi xâm hại phụ nữ và trẻ em có chiều hướng gia tăng. Vì vậy, làm thế nào khi sửa đổi BLHS lần này có các quy định góp phần phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm nói chung và đấu tranh chống các loại tội phạm đối với phụ nữ nói riêng, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của phụ nữ.

Theo bà Lê Thị Hoà (Bộ Tư pháp), bình đẳng nam nữ là một nguyên tắc Hiến định, là định hướng xuyên suốt trong quá trình xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam. BLHS với tính chất là đạo luật rường cột trong việc bảo vệ các quyền, tự do cơ bản của con người luôn chú trọng bảo đảm nguyên tắc này. Tuy nhiên, trong bối cảnh quyền con người nói chung, quyền của phụ nữ, trẻ em nói riêng ngày càng được tôn trọng và bảo vệ, các chính sách pháp luật hình sự cũng cần được hoàn thiện nhằm bảo vệ tốt hơn nữa quyền của phụ nữ và trẻ em.

Bà Hoà cho biết: Dự thảo BLHS sửa đổi lần này thể hiện sâu sắc tinh thần của Hiến pháp về bình đẳng giới. Nguyên tắc xử lý này đã được cụ thể hóa trong các quy định cụ thể của BLHS liên quan đến phụ nữ là người phạm tội và các hành vi xâm hại phụ nữ. Ví dụ: Về chế định phòng vệ chính đáng tại Điều 22, Dự thảo đã quy định một số trường hợp đương nhiên được coi là phòng vệ chính đáng, trong đó có trường hợp chống trả lại người đang thực hiện hành vi hiếp dâm.

Như vậy, một người chống trả lại người đang thực hiện hành vi hiếp dâm, nếu gây bất cứ thiệt hại nào cho người đang thực hiện hành vi phạm tội này đều được coi là phòng vệ chính đáng và không bị coi là tội phạm. Quy định này nhằm bảo vệ đối tượng người bị hại là người yếu thế, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em gái.

Ngoài ra, các quy định về hệ thống hình phạt, Dự thảo đã có những quy định cụ thể nhằm bảo vệ quyền và lợi ích của phụ nữ, thể hiện: Đối với hình phạt tiền (Điều 35 Dự thảo) và hình phạt cải tạo không giam giữ (Điều 36 Dự thảo) quy định trường hợp người bị kết án phạt tiền hoặc hình phạt cải tạo không giam giữ cố tình chây ỳ không chấp hành hình phạt thì hình phạt tiền hoặc hình phạt cải tạo không giam giữ sẽ được chuyển đổi thành hình phạt tù. Tuy nhiên, sẽ không áp dụng quy định này đối với người bị kết án là người chưa thành niên, phụ nữ có thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi…

Đối với phụ nữ là người phạm tội, Dự thảo quy định tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ (Điều 124) là một trường hợp giảm nhẹ đặc biệt trách nhiệm hình sự về hành vi giết người. Vì Dự thảo đã nhìn nhận việc người mẹ giết con mới đẻ do ảnh hưởng từ việc sinh đẻ. Lúc này, tâm sinh lí không bình thường, khả năng nhận thức và điều khiển hành vi còn bị hạn chế do tác động của việc sinh con…

Bên cạnh đó, để đảm bảo các quyền và lợi ích của phụ nữ cũng như tăng cường nhận thức của người dân, hướng tới xóa bỏ tình trạng bạo lực đối với phụ nữ, Dự thảo đã bổ sung trường hợp cưỡng dâm trong quan hệ hôn nhân cũng là một dạng của tội cưỡng dâm. Về hành vi dâm ô với trẻ em, Dự thảo bổ sung thêm tội Khiêu dâm trẻ em (với các hành vi như ép buộc trẻ em phải biểu diễn các hành vi khiêu dâm, đóng phim khiêu dâm hoặc buộc trẻ em phải xem những hình ảnh khiêu dâm)...

Nhiều vấn đề cần thiết thực hơn
Theo bà Hà Thị Thanh Vân, Phó Giám đốc Học viện Phụ nữ, Dự thảo ngoài việc tiếp tục thể hiện các quy định về bình đẳng giới cũng đã thể hiện rõ việc thực hiện trách nhiệm lồng ghép vấn đề bình đẳng giới.

Tuy nhiên, để giải quyết những bất cập và khoảng trống về giới trong BLHS, có rất nhiều vấn đề cần quan tâm thiết thực hơn, cụ thể: Cần loại trừ trách nhiệm hình sự đối với phụ nữ phạm tội giết hoặc vứt con mới đẻ, vì hành vi này tuy trái với bản năng người mẹ nhưng không phải là hành vi phổ biến. Chỉ có một số rất ít phụ nữ thực hiện trong tình trạng đặc biệt do thiếu hiểu biết, do chịu tác động, áp lực từ bản thân và môi trường bên ngoài, nhất là những tác động tâm lý và hệ quả thực tế do quá trình mang thai, sinh con đem lại. Sự hối lỗi, đau khổ trong suốt cuộc đời của phụ nữ sau khi giết hoặc vứt con mới đẻ đã làm hình phạt tự nhiên nặng nề cho hành vi đó. Vì vậy, không cần thiết phải đẩy họ vào vòng lao lý, dẫn đến tình trạng không tốt cho bản thân và ảnh hưởng đến những đứa trẻ khác do họ sinh ra sau này.

Bên cạnh đó, Dự thảo cần bổ sung tình tiết tăng nặng định khung hình phạt cao nhất đối với tội giết người do định kiến giới (chủ yếu là trường hợp giết vợ do không sinh được con trai hoặc do người vợ phản kháng người chồng sinh con trai với người phụ nữ khác). Dự thảo cũng cần có quy định xử lý hình sự đối với một số hành vi sau: Các cơ sở y tế cố ý làm trái quy định về hỗ trợ sinh con theo phương pháp khoa học; Hành vi lợi dụng, sử dụng các trang mạng xã hội để tuyên truyền hình ảnh hình ảnh và có các hành vi trục lợi (ghép ảnh dưới dạng đồi truỵ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm phụ nữ…); Bổ sung thêm tình tiết tăng nặng định khung hình phạt cao nhất đối với tội buôn bán người, mua bán trẻ em vì mục đích bóc lột tình dục và sức lao động không phân biệt trong nước, ngoài nước…

Lam Hồng