Mẹ chồng từng phản đối dữ dội chuyện tình Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ

PGS.TS Lưu Khánh Thơ: Thời gian đầu, khi biết anh Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh yêu nhau, không chỉ mẹ tôi mà chị gái chị Quỳnh là chị Đông Ba cũng phản đối. Mẹ tôi phản đối rất quyết liệt. Tôi nghĩ cũng đơn giản thôi. Bởi 2 người đều đã có 1 cuộc hôn nhân đổ vỡ. Người vợ trước của Lưu Quang Vũ cũng là một nghệ sĩ, một diễn viên điện ảnh. Cho nên khi thấy con trai mình lại yêu một nhà thơ thì bà rất lo ngại. Mẹ tôi làm việc trong giới văn nghệ. Trong thời gian làm việc, bà đã chứng kiến rất nhiều đổ vỡ của các cặp vợ chồng nghệ sĩ nên bà rất e ngại. Bà phản đối quyết liệt lắm. Bà gặp chị Quỳnh và thẳng thắn nói: “Tôi không bao giờ chấp nhận mối tình này”.

Bố tôi thì rất buồn. Thậm chí, có lần sinh nhật ông, mẹ tôi định tổ chức cuộc vui trong gia đình nhưng bố tôi cương quyết từ chối. Bố tôi bảo: “Đừng làm gì cả vì anh thấy không vui vẻ gì”. Rồi ông đã nhờ những người bạn văn nghệ rất uy tín, thân thiết với gia đình để nói chuyện với mẹ tôi, như nhà văn Nguyễn Đình Thi, nhà văn Nguyễn Thành Long. Cứ rủ rỉ thuyết phục mẹ tôi. Phản ứng của mẹ tôi là lẽ tự nhiên của một người mẹ nhưng bà cũng rất thương con, rất nhân hậu nên bà dần thấy việc phản đối của mình không phải lẽ.

+ Độc giả quá mê bài thơ về mẹ chồng vô cùng ấm áp của Xuân Quỳnh. “Phải đâu mẹ của riêng anh. Mẹ là mẹ của chúng mình đấy thôi” - những câu thơ khiến cho trái tim của bà mẹ chồng nào cũng rưng rưng. Chị nhớ nhất điều gì trong cách chị Quỳnh chăm sóc mẹ chồng? 

PGS.TS Lưu Khánh Thơ: Chị Quỳnh là người rất biết trân trọng và biết đón nhận những tình cảm của cha mẹ tôi và các em. Xuân Quỳnh cũng là người rất vui tính. Những bữa cơm bao giờ cũng vui vẻ, chị ấy kể chuyện duyên dáng, hóm và vui, thế nên không khí trong gia đình đầm ấm, hòa thuận.

Mẹ tôi rất xót chị Quỳnh vì chị ấy vất vả. Có 3 cậu con trai, mọi việc nhà dồn lên chị mà chị Quỳnh vẫn phải làm tròn chức trách một viên chức Nhà nước, rồi phải lo những chuyện bếp lửa, cơm áo gạo tiền... tất cả mọi thứ. Chỉ vào buổi đêm, chị mới có thời gian dành cho những sáng tác của mình.

+ Chị Xuân Quỳnh đa đoan, nhạy cảm, đầy lòng trắc ẩn của một tâm hồn thi sĩ, chắc chắn không tránh khỏi những niềm đau trong cuộc sống tình cảm. Chị ấy có bao giờ chia sẻ với cô em chồng là chị?

PGS.TS Lưu Khánh Thơ: Chị ấy rất hay chia sẻ với tôi. Vì đều là phụ nữ với nhau. Cái mà chị ấy lo ngại nhất là những "bóng hồng" xung quanh Lưu Quang Vũ.

+ Vậy Xuân Quỳnh có cách giữ và thể hiện tình cảm với chồng như thế nào?

PGS.TS Lưu Khánh Thơ: Chị Quỳnh là một người rất thông minh cho nên chị biết những sự ràng buộc, khắt khe thì rất khó giữ mà thường “lạt mềm buộc chặt”. Có một thời gian dài, chị ấy không bao giờ ăn cơm trước chồng, kể là anh Vũ về muộn đến mấy. Ngày xưa không có điện thoại di động, cứ anh Vũ chưa về là chị ấy chưa ăn cơm. Cứ cho các con ăn sớm để học bài, còn chị đợi, đến giờ nào chị cũng đợi. Nếu anh Vũ về mà nói "Anh gặp bạn, anh ăn cơm rồi" thì chị ấy đậy mâm cơm lại và đi ngủ, không ăn. Anh Vũ nói đùa: “Đấy là đòn tra tấn khủng khiếp nhất”.

+ Nhiều người cho rằng, chuyến đi định mệnh của Xuân Quỳnh và Lưu Quang Vũ là sự giải thoát cho Xuân Quỳnh, để chị ấy có Lưu Quang Vũ mãi mãi, chị nghĩ gì về ý kiến này?

PGS.TS Lưu Khánh Thơ: Tôi cũng rất đồng tình với ý kiến đó. Tôi vẫn nghĩ là, với Xuân Quỳnh, chuyến đi định mệnh với sự ra đi của 3 người trong gia đình họ, quá đau đớn nhưng có lẽ cũng là sự giải thoát. Tôi nghĩ rằng, một người như Xuân Quỳnh, nếu tình cảm sứt mẻ với Lưu Quang Vũ thì chắc chị ấy không chịu nổi.

"Sóng nghề"

+ Với gia sản thơ của mình, Xuân Quỳnh xứng đáng được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh. Nhưng đó lại là một hành trình gặp không ít khó khăn. Chị có thể chia sẻ với PNVN cụ thể hơn về điều này?

PGS.TS Lưu Khánh Thơ: Tháng 1/2017, tôi thấy trong Danh sách công bố Giải thưởng Hồ Chí Minh không có tên nhà thơ Xuân Quỳnh. Khi tin ấy được thông báo, có nhiều phóng viên gọi điện cho tôi hỏi. Bản thân tôi rất là ngỡ ngàng, bức xúc. Tôi không biết là vì sao, không một lời giải thích. Tôi không vội trả lời báo chí, cố nén lòng để tìm hiểu lý do vì sao. Tôi gọi điện cho nhà thơ Hữu Thỉnh, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, là nơi tôi đã nộp hồ sơ. Ông cũng không hiểu vì sao, cũng thấy lạ lùng, bức xúc và không thể trả lời. Ông cho biết thêm, ở vòng cuối cùng, với Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch Nguyễn Ngọc Thiện là Chủ tịch và nhà thơ Hữu Thỉnh là Phó Chủ tịch, thì Xuân Quỳnh vẫn đạt số phiếu trên 90% nên giờ cũng không hiểu vì sao để trả lời. 

Tôi suy nghĩ rất lâu sau những cố gắng tìm hiểu của mình. Tôi viết Thư ngỏ trình bày băn khoăn của gia đình. Tôi rất đau lòng khi một số người nói là "Đòi hỏi giải thường làm gì. Giải thưởng cao nhất là được trong lòng người đọc". Sao chúng tôi lại không hiểu điều ấy kia chứ! Chúng tôi quá hiểu nhưng chúng tôi muốn được trả lời một cách công khai, minh bạch vì sao Xuân Quỳnh chưa được Giải thưởng. Và giờ đây, chúng tôi thấy thoải mái khi những băn khoăn, khúc mắc của một nghệ sĩ, một công dân bình thường đã được dư luận, cơ quan chức năng, các vị lãnh đạo quan tâm, thông cảm, trả lời và có kết quả rất tốt đẹp!