Xuyên khung còn có tên gọi khác là khung cùng, tang ky. Tên khoa học Ligusticum wallichii Franch. Thuộc họ Hoa Tán Apiaceae (Umelliferae).
Xuyên khung là một cây thuộc thảo, sống lâu năm, thân mọc thẳng trong ruột rỗng, mặt ngoài có đường gân dọc nổi rõ; chủ yếu được trồng tại tỉnh Tứ Xuyên, còn mọc ở Vân Nam, Quí Châu (Trung Quốc). Cây ưa những nơi cao, có khí hậu mát như Sapa; ưa đất tốt, nhiều mùn, có pha cát.
Xuyên khung (Rhizoma Ligustici wallichii) là thân rễ phơi hay sấy khô của cây xuyên khung.
Cây xuyên khung là một cây thuộc thảo.
Vị thuốc xuyên khung chữa nhức đầu.
1. Công dụng và liều dùng
BSNT Nguyễn Thành Vương – Khoa Y học cổ truyền Trường đại học Y Hà Nội cho biết, xuyên khung có vị cay, tính ôn, vào 3 kinh can, đởm và tâm bào; có tác dụng đuổi phong, giảm đau, lý khí hoạt huyết dùng chữa kinh nguyệt không đều, đầu nhức mắt hoa, ngực bụng đầy chướng, bán thân bất toại, chân tay co quắp, ung thư.
Xuyên khung là một vị thuốc hay được dùng chữa những triệu chứng nhức đầu, hoa mắt chóng mặt. Ngoài ra, còn dùng trong những trường hợp đau dạ dày hay chứng đau khác và kinh nguyệt không đều. Ngày dùng 3-6g dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột hay ngâm rượu.
Hạn chế sử dụng đối với các trường hợp huyết áp cao hoặc chảy máu nhiều, nữ rong kinh. Những người âm hư hỏa vượng không dùng được.
Vị thuốc tế tân phối hợp cùng xuyên khung và hương phụ chữa nhức đầu, chóng mặt.
2. Bài thuốc có xuyên khung
BS. Nguyễn Thành Vương giới thiệu một số bài thuốc, món ăn bài thuốc có xuyên khung như sau:
Thuốc chữa nhức đầu, chóng mặt: Xuyên khung 3g, tế tân 2g, hương phụ 3g, nước 300ml, sắc còn 100ml. Chia 3 lần uống trong ngày.
- Bài thuốc chữa thiên đầu thống, ngạt mũi, mắt mờ: Xuyên khung 12g, kinh giới 12g, bạc hà 24g, phòng phong 4g, tế tân 3g, khương hoạt 6g, bạch chỉ 6g. Các vị trên tán nhỏ, ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 6g bột, dùng nước chè mà chiêu thuốc.
- Độc vị xuyên khung tán chữa thiên đầu thống, phụ nữ sau khi đẻ nhức đầu: Xuyên khung tán nhỏ. Dùng nước chè chiêu thuốc. Ngày uống hai lần, mỗi lần uống 4 đến 6g.
3. Món ăn bài thuốc có xuyên khung
- Xuyên khung tán: Xuyên khung tán mịn, ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 6g, với nước sôi và chút rượu. Dùng cho người bị đau đầu, đặc biệt là chứng đau nửa đầu (hội chứng Migraine).
- Cháo xuyên khung hoàng kỳ: Gạo nếp 50-100g vo sạch, hoàng kỳ 16g, xuyên khung 6g. Tất cả nấu cháo, khi cháo chín nhừ, nhặt bỏ bã thuốc rồi ăn. Dùng tốt cho chị em có thai bị động thai, dọa sẩy.
- Thịt lợn hầm xuyên khung bán hạ: Thịt lợn nạc 60g, xuyên khung 12g, bán hạ chế 12g, bạch biển đậu sao 20g. Dược liệu sắc bỏ bã, lấy nước thuốc nấu với thịt nạc, thêm gia vị vừa ăn. Ngày ăn 1 lần. Dùng tốt cho người bệnh đau đầu do tăng huyết áp, vữa xơ động mạch, các bệnh lý về mạch máu thần kinh.
Kiêng kỵ: Người âm hư hỏa vượng, kinh nguyệt quá nhiều, các chứng bệnh có khả năng gây xuất huyết dưới da và nội tạng khi dùng cần thận trọng.
Theo suckhoedoisong.vn