1. Đặc điểm và công dụng chữa bệnh của xà sàng tử
Cây xà sàng thường hay gặp trên các bờ bãi ven sông, những khoảng đất trống, hay các ruộng hoang.
Về mặt thực vật, xà sàng (Cnidium monnieri L.) là loại cỏ (cây thảo), cao từ 0,4-1m. Thân mọc đứng, phân nhánh, có vạch dọc. Lá mọc so le, xẻ lông chim hai lần. Hoa nhỏ màu trắng, mọc thành tán kép, tổng bao có ít lá bắc hẹp, cuống hoa dài hơn cuống lá. Cụm hoa nhìn từ trên xuống, giống như cái giần hay cái sàng, nên cây còn có tên là giần sàng. Quả bế, hình bầu dục, hơi dẹt; vì quả rất nhỏ, chỉ dài khoảng 2-5mm, nên dân gian thường gọi là "hạt".
Để sử dụng làm thuốc, khi quả chín, người ta nhổ hay cắt cả cây về, phơi khô, đập lấy quả, loại bỏ tạp chất, phơi khô là dùng được.
Ngoài tác dụng chữa lở ngứa, xà sàng tử còn có tác dụng cường dương đối với nam giới.
Cây xà sàng cho vị thuốc xà sàng tử
Các kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại cho thấy: Đối với nam giới, xà sàng tử có tác dụng tương tự như nội tiết tố sinh dục nam (testosteron); còn đối với nữ giới, xà sàng tử có tác dụng làm tăng trọng lượng tử cung và buồng trứng.
Kinh nghiệm thực tế lâm sàng cũng cho thấy, sử dụng xà sàng tử phối hợp với thục địa, sơn thù nhục, thỏ ty tử, đồng tật lê, nhục quế, dâm dương hoắc, theo nguyên tắc biện chứng luận trị, có thể mang lại hiệu quả trị liệu tốt đối với những chứng bệnh liên quan tới chức năng sinh sản, ở cả nam giới và nữ giới.
Theo y học cổ truyền xà sàng tử có vị cay đắng, tính ấm, hơi có độc; đi vào kinh Thận; có tác dụng sát trùng chỉ dương (chống ngứa), táo thấp (trừ thấp), ôn thận tráng dương. Chủ yếu dùng chữa ẩm ngứa ở cơ quan sinh dục, thấp chẩn (chàm), ngứa; hàn thấp đới hạ, thấp tý yêu thống (đau lưng do tê thấp); thận hư dương nuy (liệt dương do thận hư), cung lãnh bất dục (phụ nữ vô sinh do tử cung lạnh).
Ngoài một số tác dụng nói trên, kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại cho thấy, xà sàng tử còn có những tác dụng khác, như chống rối loạn nhịp tim, điều hòa huyết áp; cắt cơn hen (bình suyễn), trừ đờm, tăng cường chức năng miễn dịch, chống dị ứng, giảm đau, gây tê cục bộ, cải thiện chức năng não, tăng trí nhớ, chống loãng xương...
Xà sàng tử, vị thuốc giảm ngứa, cường dương
2.Bài thuốc chữa bệnh từ xà sàng tử
3.1 Chữa chàm, viêm da
Dùng độc vị xà sàng tử 60g, hoặc dùng xà sàng tử, kinh giới, phòng phong, đảng sâm - mỗi thứ 15g; sắc lấy nước, tẩm bông gạc đắp lên vùng da bị chàm hoặc viêm nhiễm.
3.2 Chữa chàm ở trẻ nhỏ, vết chàm bị viêm loét, chảy mủ
Xà sàng tử tán thành bột mịn, trộn đều với vaseline thành một thứ cao mềm; bôi vào nơi tổn thương.
3.3 Chữa nam giới "dương bất khởi" (liệt dương)
Xà sàng tử, ngũ vị tử, thỏ ty tử - 3 thứ liều lượng bằng nhau; nghiền mịn, hoàn với mật thành viên bằng cỡ hạt ngô; ngày uống 2 lần, mỗi lần 5-7g.
3.4 Nam giới liệt dương, phụ nữ không thể thụ thai
Xà sàng tử 10g, dâm dương hoắc 8g, sơn thù 10g, tiểu hồi hương 2g; nước 600ml, sắc còn 200ml, chia ra 3 lần uống trong ngày.
Hoặc dùng bài: Xà sàng tử 12g, ba kích 12g, ngũ vị tử 8g, phá cố chỉ 8g, nhục quế 8g; tất cả tán thành bột mịn, có thể làm thành viên; mỗi ngày uống 24g, dùng nước sắc dây tơ hồng (sao vàng) 30g làm thang.
3.5 Ngọc hành sưng to như dùi trống
Xà sàng tử tán thành bột mịn, hòa với lòng trắng trứng gà, đắp vào chỗ sưng đau, khô lại đắp thứ mới ("Nam dược thần hiệu" - Tuệ Tĩnh).
3.6 Chữa âm đạo hay bộ phận sinh dục lở ngứa
Xà sàng tử 30g, bạch phàn 6g; sắc nước rửa ("Tần Hồ tập giản phương" - Lý Thời Trân).
3.7 Chữa viêm âm đạo do trùng roi
Xà sàng tử 30g, hoàng bá 9g; tất cả tán thành bột mịn, trộn với glycerogelatin làm thành thuốc đĩnh 2g (mỗi thỏi nặng 2g); mỗi ngày đặt 1 thỏi vào âm đạo ("Trung thảo dược tân y liệu pháp tư liệu tuyển biên").
Theo suckhoedoisong.vn