 |
| Tổng Bí thư Tô Lâm chụp ảnh chung với kiều bào tiêu biểu tham dự chương trình Xuân Quê hương năm 2025. (Nguồn: Nhân dân) |
Trong bối cảnh đất nước đang vươn mình bước vào kỷ nguyên phát triển mới, nguồn lực kiều bào, đặc biệt là đội ngũ trí thức ngày càng khẳng định vai trò quan trọng. Họ không chỉ mang đến tri thức, công nghệ, kinh nghiệm quốc tế mà còn góp phần quảng bá hình ảnh, văn hóa Việt Nam ra thế giới, đồng thời thúc đẩy quá trình đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế của đất nước.
Với vai trò là đơn vị được giao nhiệm vụ kết nối đội ngũ trí thức, trong đó có trí thức kiều bào gốc Huế, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế (HUSTA) thời gian qua đã chủ động phối hợp với Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại giao) để thực hiện hiệu quả sứ mệnh này, mở ra nhiều cơ hội để trí thức Việt toàn cầu đóng góp thiết thực cho quê hương.
Tầm nhìn chiến lược về cộng đồng kiều bào
Những nỗ lực kết nối này không chỉ xuất phát từ yêu cầu thực tiễn của địa phương, mà còn hòa nhịp với định hướng lớn của Đảng và Nhà nước trong việc phát huy tối đa nguồn lực kiều bào cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Tinh thần đó được thể hiện rõ qua các chủ trương, chính sách chiến lược, mà nổi bật là Đề án 1334 của Chính phủ – văn bản đánh dấu bước ngoặt trong việc xác định vai trò, ý nghĩa và phương hướng khai thác hiệu quả nguồn lực người Việt Nam ở nước ngoài.
Đề án thể hiện quan điểm nhất quán của Đảng và Nhà nước - người Việt Nam ở nước ngoài là bộ phận không tách rời và là một nguồn lực của cộng đồng dân tộc Việt Nam.
 |
| Đoàn kiều bào xếp hình sao vàng năm cánh trên boong tàu KN390 trong chuyến công tác đến Trường Sa. (Ảnh: Hồng Châu) |
Kết luận số 12-KL/TW năm 2021 tiếp tục khẳng định người Việt Nam ở nước ngoài là nguồn lực quan trọng, cần được phát huy mạnh mẽ, đặc biệt là tinh thần yêu nước, sự gắn bó và khát vọng đóng góp của kiều bào đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển và bảo vệ Tổ quốc.
Nguồn lực từ kiều bào được đánh giá là rất lớn và đa dạng, bao gồm: tri thức, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhân lực chất lượng cao; kinh tế; sức mạnh “mềm” về văn hóa, đối ngoại; hoạt động từ thiện và nhân đạo.
Theo thống kê của Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, cộng đồng người Việt ở nước ngoài không chỉ có quy mô đông đảo với hơn 6 triệu người, hiện diện tại hơn 130 quốc gia và vùng lãnh thổ, mà còn là một nguồn lực chiến lược quan trọng của đất nước với khoảng 12% là đội ngũ trí thức, chuyên gia, doanh nhân, nhà khoa học… Trong số này, nhiều người là nhà khoa học được thế giới vinh danh, nhận giải thưởng uy tín, giữ vai trò nòng cốt tại các trung tâm nghiên cứu, bệnh viện, tập đoàn lớn trên toàn cầu.
Chỉ riêng từ năm 2009 đến nay, mỗi năm có hơn 500 lượt trí thức kiều bào về nước đóng góp vào các chương trình khoa học, công nghệ, giáo dục, y tế, chính sách công… Riêng tại Hội nghị về người Việt Nam ở nước ngoài toàn thế giới lần thứ tư và Diễn đàn trí thức Việt 2024, hơn 100 ý kiến, đóng góp đã được ghi nhận, nhiều đề xuất thiết thực trong lĩnh vực then chốt như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số đã được triển khai thực tế.
Về kinh tế, tính đến năm 2024, đã có 421 dự án FDI từ kiều bào tại 35 quốc gia, với tổng vốn đăng ký đạt 1,72 tỷ USD. Trong đó, giai đoạn 2021-2024 chứng kiến mức tăng trưởng vượt trội với 59 dự án mới, tăng 21% về số lượng và 75% về vốn so với giai đoạn liền trước. Lượng kiều hối ổn định, đạt gần 250 tỷ USD từ năm 1993, trong đó năm 2024 đạt khoảng 16 tỷ USD, đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia nhận kiều hối nhiều nhất thế giới.
Bên cạnh đó, kiều bào còn đóng vai trò “đại sứ nhân dân” trong việc gìn giữ văn hóa dân tộc, tuyên truyền chính sách, hỗ trợ hội nhập xã hội sở tại và thúc đẩy quan hệ hữu nghị với các quốc gia, góp phần nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.
Hiệu quả từ công tác phối hợp
Thành phố Huế là một trong những địa phương có đội ngũ trí thức sở hữu học hàm, học vị cao hàng đầu cả nước, với hơn 300 nhà giáo, thầy thuốc nhân dân, ưu tú; 45 giáo sư danh dự, 318 giáo sư, phó giáo sư; trên 1.000 tiến sĩ và gần 4.000 thạc sĩ.
Riêng lực lượng cán bộ khoa học – công nghệ đã vượt mốc 15.000 người, hiện diện trong hầu hết lĩnh vực của đời sống xã hội tại địa phương. Đây là lợi thế lớn để Huế thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội theo hướng bền vững.
 |
| Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn phát biểu khai mạc Hội nghị người Việt Nam ở nước ngoài toàn thế giới lần thứ IV và Diễn đàn tri thức và chuyên gia Việt Nam ở nước ngoài năm 2024. (Ảnh: Tuấn Anh) |
Tuy nhiên, việc kết nối và phát huy hiệu quả vai trò của đội ngũ trí thức, đặc biệt là trí thức kiều bào gốc Thừa Thiên Huế cần được triển khai hiệu quả hơn, nhằm tránh lãng phí nguồn chất xám quý báu, đồng thời khai thác được hết tiềm năng đồng hành của nguồn lực quan trọng này đối với phát triển quê hương.
Từ đầu năm 2024, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế đã chủ động phối hợp với Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài nhằm xây dựng kế hoạch thúc đẩy hợp tác, kết nối hiệu quả hơn với đội ngũ trí thức kiều bào.
Theo đó, hai bên cùng hỗ trợ việc tìm kiếm, giới thiệu và kết nối các chuyên gia, trí thức kiều bào trên toàn thế giới, đặc biệt là những người gốc Thừa Thiên Huế. Phía Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài đã tạo điều kiện để HUSTA tham gia các sự kiện lớn do Bộ Ngoại giao tổ chức như: hội nghị, hội thảo, tọa đàm, hội chợ – triển lãm, chương trình “Xuân Quê hương”…
Đây là những dịp quan trọng để đại diện Huế tiếp cận, kết nối với các nhà khoa học, chuyên gia đang sinh sống và làm việc ở nước ngoài, cũng như cập nhật các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về công tác kiều bào.
 |
| Đại diện HUSTA làm việc với Ủy ban về người Việt Nam ở nước ngoài. (Ảnh: Tác giả cung cấp) |
Nhờ sự phối hợp này, HUSTA đã từng bước mở rộng mạng lưới kết nối với các trí thức kiều bào tiêu biểu như GS.TS Thái Kim Lan, TS. Trần Xuân Thảo, ông Trương Đình Ngộ, bà Camille Huyền, bà Cecile Lê Phạm, bà Nguyễn Lan Vy, bà Tô Diệu Liên, ông Nguyễn Anh Nguyên...
Thông qua các hội thảo, hội nghị và sự kiện khoa học - công nghệ, họ đã có những đóng góp chuyên môn quý báu. Các ý kiến tư vấn, phản biện, hiến kế đều được Liên hiệp hội tổng hợp, tham mưu cho lãnh đạo địa phương trong việc hoạch định chính sách phát triển.
Trên thực tế, trí thức kiều bào không chỉ đóng góp về mặt chuyên môn, mà còn trở thành những “đại sứ văn hóa” quảng bá hình ảnh Huế ra thế giới. Một số cá nhân đã góp phần đầu tư xây dựng và vận hành các công trình văn hóa mang đậm bản sắc cố đô.
Tiêu biểu, bà Cecile Lê Phạm và GS.TS Thái Kim Lan đã sáng lập nhiều bảo tàng tư nhân tại Huế như Bảo tàng Mỹ thuật Cecile Le Pham, Bảo tàng Gốm cổ sông Hương, Bảo tàng Lê Bá Đảng. Bên cạnh đó, vợ chồng ông Trương Đình Ngộ và nghệ sĩ Camille Huyền đã xây dựng Nhà hát Bến Xuân - một không gian biểu diễn nghệ thuật mang đậm tinh thần và phong cách Huế.
Ngoài ra, nhiều kiều bào đã trở về Huế sinh sống, làm việc và khởi nghiệp, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương. Những nỗ lực gắn kết giữa trí thức kiều bào và quê hương Huế không chỉ phát huy giá trị chất xám mà còn lan tỏa tình yêu quê hương, tinh thần trách nhiệm và khát vọng cống hiến của người Việt toàn cầu.
Gắn kết cộng đồng, khơi nguồn đổi mới và phát triển
Đất nước đang vươn mình mạnh mẽ bước vào một kỷ nguyên phát triển mới, như khẳng định của Tổng Bí thư Tô Lâm. Trong bối cảnh đó, vai trò của đội ngũ trí thức Việt Nam trong và ngoài nước càng trở nên quan trọng.
Hơn bao giờ hết, sự tham gia chủ động, trách nhiệm và tâm huyết của trí thức kiều bào được kỳ vọng sẽ góp phần thiết thực vào sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.
 |
| GS. TS. Thái Kim Lan tham gia ý kiến tại Hội thảo về phương hướng phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Huế. (Ảnh: Tác giả cung cấp) |
Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách mới nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, trong đó có trí thức kiều bào. Trong đó, đáng chú ý có Luật Quốc tịch Việt Nam (được Quốc hội thông qua ngày 24/6/2025) và Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo.
Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với kiều bào, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để cộng đồng trí thức người Việt ở nước ngoài có thể đóng góp trí lực, vật lực cho sự phát triển của Tổ quốc.
Đối với Bộ Ngoại giao, thông qua Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, cần tiếp tục phát huy vai trò là cầu nối hiệu quả giữa đội ngũ trí thức kiều bào và trong nước, đặc biệt là những người đang công tác tại các viện nghiên cứu, tổ chức khoa học – kỹ thuật, trường đại học, cơ quan chính phủ các nước và các tổ chức quốc tế uy tín.
Việc kết nối này không chỉ góp phần thúc đẩy chuyển giao tri thức, công nghệ, chất xám và nguồn lực tài chính, mà còn phục vụ trực tiếp cho mục tiêu phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.
Bên cạnh đó, cần tăng cường phổ biến các chính sách mới của Đảng và Nhà nước đến kiều bào, đáp ứng nhu cầu thông tin thiết thực từ cộng đồng. Đồng thời, tiếp tục triển khai những chương trình ý nghĩa như “Xuân Quê hương”, “Trại Hè Việt Nam”... nhằm tạo điều kiện để bà con kiều bào trở về quê hương, gắn bó với cội nguồn. Những hoạt động này cũng là cơ hội quý báu để thế hệ trẻ người Việt ở nước ngoài hiểu thêm về văn hóa, lịch sử, con người Việt Nam, từ đó nuôi dưỡng tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc.
Với Huế - thành phố trực thuộc Trung ương thứ sáu của cả nước, sứ mệnh và kỳ vọng đang được nâng lên một tầm vóc mới. Không chỉ là cố đô với bề dày di sản, Huế ngày nay đang gánh vác trọng trách của một trung tâm lớn về khoa học, công nghệ, giáo dục - đào tạo, văn hóa và du lịch, có tầm ảnh hưởng khu vực và quốc tế.
Trong tâm thế đó, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế sẽ tiếp tục đồng hành cùng Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài để tăng cường kết nối với đội ngũ trí thức kiều bào. Mong rằng trong thời gian tới, ngày càng có nhiều trí thức người Việt ở nước ngoài tiếp tục đóng góp trí tuệ, tâm huyết, kinh nghiệm và nguồn lực cho sự phát triển bền vững của đất nước nói chung và thành phố Huế nói riêng.