Trong một nghĩa trang ngập nắng ở miền bắc Iraq, sự im lặng bao trùm một góc bị bỏ hoang, nơi những phụ nữ bị giết trong bạo lực phân biệt giới tính yên nghỉ trong những ngôi mộ không tên tuổi.
Bạo lực gia đình và giết phụ nữ từ lâu đã là vấn nạn nhức nhối trong xã hội bảo thủ của Iraq, bao gồm cả cái gọi là "giết người vì danh dự". Những vụ giết phụ nữ bị coi là vi phạm chuẩn mực xã hội gia trưởng, thường do chính những người thân thực hiện.
Tại khu vực không được đánh dấu của nghĩa trang Siwan ở Sulaimaniyah, nhiều bia mộ không tên tuổi. Một số ngôi mộ chỉ được khắc những con số tương ứng với hồ sơ pháp y, và các dấu hiệu đã phai mờ theo thời gian vì bụi rậm đã phủ kín các ngôi mộ.
Luật sư và nhà hoạt động Rozkar Ibrahim, 33 tuổi, chỉ vào 3 khu chôn cất liền kề, nơi an nghỉ cuối cùng của một người đàn ông, một phụ nữ và đứa con của họ.
Bà Rozkar cho biết cặp đôi đã yêu nhau và có con mà không có sự chấp thuận của gia đình. Cặp đôi này đã cố gắng chạy trốn khỏi Iraq để tìm nơi an toàn, nhưng người thân của họ đã phát hiện và giết chết họ cùng với đứa trẻ.
“Tất cả họ đều được chôn cất ở đây” - Rozkar nói.
Nữ luật sư cho biết: “Người đào mộ chôn những phụ nữ này vào ban đêm để ngăn cản những người thân lo ngại về danh tiếng của gia đình".
Vào năm 2020, chính quyền khu vực Kurdistan đã ra lệnh khắc chữ “cuộc sống” lên những ngôi mộ hiện có và phải khắc tên và ngày sinh lên những ngôi mộ mới.
Mặc dù không có số liệu toàn diện, nhưng ông Othman Saleh, một người đào mộ 55 tuổi ở Siwan, cho biết trong 15 năm, ông đã chôn cất khoảng 200 phụ nữ và trẻ em gái – một số chỉ mới 13 tuổi – đã bị “giết, thiêu hoặc bóp chết ở nơi này".
Theo Liên Hợp Quốc, hơn một triệu phụ nữ và trẻ em gái trên khắp Iraq có nguy cơ bị bạo lực giới.
Bà Razaw Salihy, một nhà nghiên cứu người Iraq, người đang thực hiện một báo cáo về bạo lực gia đình tập trung vào tình trạng thủ phạm không bị trừng phạt cũng như tình trạng bảo vệ và hỗ trợ không đầy đủ cho nạn nhân, cho biết thêm: "Tuy nhiên, tình trạng giết hại và làm bị thương phụ nữ và trẻ em gái - chủ yếu do chính những người thân là nam giới gây ra - đang diễn ra ở mức độ đáng báo động".
Nhà nghiên cứu cho biết: "Những câu chuyện về cách thức giết hại kinh hoàng đối với phụ nữ và trẻ em gái phổ biến hơn nhiều so với những câu chuyện về việc thủ phạm phải chịu trách nhiệm".
Vào đầu tháng 6, một người đàn ông đã đổ xăng vào người vợ 17 tuổi đang mang thai của mình và thiêu sống cô, người cha đau buồn của cô, ông Jiza Jawhar cho biết "người chồng sau đó đã bị giam giữ, mặc dù gia đình anh vẫn khẳng định anh vô tội".
Ông Serkut Omar, từ cơ quan phụ trách bạo lực trên cơ sở giới của chính quyền khu vực, cho biết các vụ giết hại phụ nữ đã giảm vào năm 2024 nhưng không đưa ra số liệu.
Các nhà hoạt động cho biết nhiều trường hợp bạo lực đối với phụ nữ không được báo cáo, khiến nạn nhân thường cảnh giác khi liên hệ với chính quyền hoặc ngại lên tiếng.
 |
| Luật sư và nhà hoạt động Rozkar Ibrahimtrong một khu vực dành riêng cho các nạn nhân nữ bị giết người vì danh dự - Ảnh: AFP |
Tại nghĩa trang ở Sulaimaniyah, những khu đất không được đánh dấu cũng là nơi an nghỉ cuối cùng cho những phụ nữ không rõ danh tính được tìm thấy đã chết.
Bà Rozkar cho biết do thông tin cá nhân của nạn nhân không có trong hầu hết các ngôi mộ nên một trong những cách duy nhất để nhận dạng họ là đối chiếu số trên bia mộ với hồ sơ từ sở pháp y Sulaimaniyah.
Ông Barzan Mohamed, người đứng đầu sở cảnh sát, cho biết ông đã xử lý hàng chục vụ giết người phụ nữ trong suốt 21 năm sự nghiệp của mình.
“Phương pháp phổ biến nhất là bắn, nhưng chúng tôi cũng chứng kiến cảnh siết cổ bằng tay hoặc bằng dây thừng. Một số người bị giết chỉ bằng một viên đạn, những người khác có tới 10 viên đạn, và một phụ nữ đã bị thiêu chết, khiến cô ấy không thể nhận dạng được”.
Một người sống sót sau vụ lạm dụng gia đình, Banaz Jama Ali, 43 tuổi, cho biết cô đã bị gia đình hành hung sau khi tìm kiếm sự an toàn tại ngôi nhà của cha mình.
Cô đã chạy về nhà sau khi bị chồng đánh đập và đe dọa giết, nhưng anh trai cô đã đánh, làm gãy mũi cô và bảo cô phải nghe lời chồng. “Anh trai tôi chĩa súng vào đầu 2 lần trước mặt các con tôi" -Banaz nhớ lại.
Cuối cùng, Banaz đã trốn khỏi Iraq. “Tôi luôn lo sợ rằng mình sẽ chịu chung số phận như những người được chôn cất trong những ngôi mộ không tên”, cô nói.
Theo phụ nữ TPHCM