Chiều ngày 6.10 Viện Hàn lâm khoa học hoàng gia Thụy Điển công bố giải Nobel Văn chương năm 2022 dành cho nữ văn sĩ Pháp Annie Ernaux “ vì lòng dũng cảm và sự sắc sảo lạnh lùng mà bà đã khám phá ra gốc rễ, sự ghẻ lạnh và những hạn chế chung của ký ức cá nhân”.
Theo nhật báo Guardian, Annie Ernaux là nhà văn Pháp gần đây nhất đoạt giải Nobel kể từ khi Patrick Modiano đoạt giải năm 2014. Bà trở thành nhà văn Pháp thứ 16 đoạt giải Nobel cho đến nay. Anders Olsson, chủ tịch ủy ban Nobel, nói rằng trong tác phẩm bà, “một cách nhất quán và từ các góc độ khác nhau, Ernaux xem xét cuộc sống được đánh dấu bởi sự khác biệt mạnh mẽ về giới tính, ngôn ngữ và giai cấp”.
Annie Ernaux sinh ngày 1 tháng 9 năm 1940 tại Lillebonne thuộc tỉnh Seine-Maritime, miền bắc nước Pháp. Hiện nay bà là nhà văn, giảng viên đại học, từng nhận bằng Tiến sĩ Danh dự của Đại học Cergy-Pontoise (2014). Trước khi đoạt giải Nobel năm nay Annie Ernaux đã từng nhận nhiều giải thưởng quan trọng trong sự nghiệp của bà, bao gồm Giải thưởng Pháp ngữ (Prix de la langue française, 2008) và Giải thưởng Prix Marguerite-Yourcenar (2017) cho tất cả các tác phẩm của bà.
 |
| Những tác phẩm nổi tiếng của Annie Ernaux đã được dịch sang tiếng ViệtLes Années(Những năm tháng),Mémoire de fille(Hồi ức thiếu nữ) vàLa Place(Một chỗ trong đời)
|
Về cơ bản, tác phẩm của Ernaux là tiểu thuyết tự truyện, có mối liên hệ chặt chẽ với xã hội và cuộc đời bà. Năm 1974, Annie Ernaux bước vào thế giới văn chương bằng tác phẩm đầu tay Les Armoires vides khá thành công. Đến năm 1984, bà giành được giải thưởng Prix Renaudot cho quyển tự truyện La Place. Năm 2008, Ernaux trình làng tác phẩm được xem là quan trọng trong sự nghiệp sáng tác của bà, đó là Les années, một bức bích họa trải rộng từ thời hậu chiến cho đến ngày nay, đã từng được trao một số giải thưởng vào năm 2008 và 2009.
Rồi hàng loạt tác phẩm khác được trình làng, đến tháng 4 năm 2016, Ernaux xuất bản tự truyện Mémoire de fille, miêu tả thời kỳ hoa mộng của bà năm 18 tuổi với kỷ niệm khó quên, đó là những mối quan hệ tình dục đầu tiên trong một trại hè.
Sự đối thoại liên tục với thế giới giữa quá khứ và hiện tại
Nhìn chung, Annie Ernaux viết tiểu thuyết và những tự truyện phản ánh thời thơ ấu của bà, những sự việc diễn ra trong quán cà phê - cửa hàng tạp hóa của cha mẹ bà ở Yvetot, tỉnh Seine-Maritime. Kết hợp kinh nghiệm lịch sử và cá nhân, ngoài những đề tài viết về cha mẹ, bệnh tật, bà phân tích cuộc hôn nhân của bà trong tác phẩm La Femme gelée (2002), miêu tả tình dục và các mối quan hệ lãng mạn của bà qua tự truyện Passion simple (1992) Se perdre (2001) và L'Occupation (2002); còn môi trường sống của bà thì thể hiện rõ nét trong Journal du dehors (1993) và La Vie extérieure (2000)…
Annie Ernaux tuyên bố một lối viết trung lập, “không phán xét, không ẩn dụ, không so sánh lãng mạn, tỏ ra khách quan, không coi trọng hoặc không đề cao sự thật được kể”, chỉ cần “phù hợp với sự thật lịch sử ” là đạt yêu cầu (theo Guy Allix et Martine Margueritte, Autour de La Place avec Annie Ernaux).
Ernaux tuyên bố rằng bà cố gắng viết bằng loại ngôn ngữ của thế giới nông dân và giai cấp công nhân ở vùng Normandie, nơi bà đã trải qua cuộc sống từ ấu thơ cho đến khi 18 tuổi. Les années là tác phẩm tổng hợp về công việc của Ernaux, về những tham vọng của bà, nhưng trên hết là phong cách viết của bà.
Các tác phẩm của Ernaux cho thấy sự đối thoại liên tục với thế giới (quá khứ và hiện tại), và dĩ nhiên, bà sử dụng tính chủ quan của mình để khám phá ra các cơ chế hoặc các hiện tượng tập thể. Theo bà, “cái tôi” mà bà sử dụng dường như là một hình thức vô nhân cách, hầu như không gợi dục, đôi khi thậm chí còn giống “cái gì đó khác lạ” hơn là một “cái tôi”, một dạng chuyển vị trong ngắn hạn. Do đó, các tác phẩm của bà thường đề cập đến vấn đề “giao thoa xã hội”, với quỹ đạo của bà (từ con gái của một người buôn bán nhỏ rồi trở thành sinh viên, giảng viên và nhà văn) cho tới các cơ chế xã hội học đi kèm theo nó.
Tính đến nay, Annie Ernaux đã viết ít nhất khoảng 21 tiểu thuyết và tự truyện. Mới nhất là tác phẩm Hôtel Casanova (2020). Một số tác phẩm của bà được dịch và phát hành bằng tiếng Anh, đặc biệt là hai quyển Les années và L’événement. Tác phẩm Les années khi chuyển sang tiếng Ý thì nhận được Giải thưởng châu ÂU Strega (2016); quyển L’événement lại được đạo diễn Audrey Diwan chuyển thể điện ảnh vào năm 2021.
Ở Việt Nam, bà Annie Ernaux không phải là một nhà văn xa lạ, độc giả biết những tác phẩm của bà như La Place, qua bản dịch tiếng Việt Một chỗ trong đời; Les années (Những năm tháng) và Mémoire de fille (Hồi ức thiếu nữ)… do công ty Nhã Nam thực hiện.
Theo Thanh niên