Nữ diễn viên Sacheen Littlefeather - biểu tượng của người Mỹ da đỏ qua đời ở tuổi 76

Sacheen Littlefeather bị đưa vào “danh sách đen” vì đại diện cho ngôi sao Marlon Brando tại Lễ trao giải Oscar năm 1973. Bà bước lên sân khấu Lễ trao giải Oscar công bố rằng Marlon Brando sẽ không nhận giải Oscar cho vai diễn trong phim The Godfather (Bố già).

Littlefeather qua đời vào trưa 2.10 tại nhà riêng ở thành phố Novato, miền Bắc California. Bà ra đi trong vòng tay những người thân yêu, theo một tuyên bố do người chăm sóc bà gửi đến. Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ (AMPAS) - nơi hòa giải với Littlefeather vào tháng 6 qua đã tổ chức một lễ kỷ niệm để vinh danh bà chỉ hai tuần trước - đưa tin trên mạng xã hội vào tối 2.10.

Nữ diễn viên Sacheen Littlefeather (1946-2022) THE HOLLYWOOD REPORTER

Sacheen Littlefeather tiết lộ vào tháng 3.2018 rằng bà được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú giai đoạn 4, hiện trong tình trạng di căn.

Marlon Brando quyết định tẩy chay giải Oscar vào tháng 3.1973 để phản đối cách người Mỹ bản địa được miêu tả trên màn ảnh cũng như để tỏ lòng thành kính đối với cuộc chiếm đóng đang diễn ra tại Wound Knee, trong đó 200 thành viên của Phong trào người da đỏ Mỹ (AIM) đối đầu với hàng nghìn người Mỹ da trắng, các cảnh sát trưởng và đặc vụ liên bang tại thị trấn ở Nam Dakota.

Sau khi hai người thuyết trình Liv Ullmann và Roger Moore liệt kê các đề cử Nam diễn viên chính xuất sắc nhất và Ullmann gọi tên Marlon Brando là người chiến thắng, chương trình truyền hình bị cắt khi Littlefeather - lúc đó chỉ 26 tuổi, mặc một chiếc váy truyền thống của bộ tộc Apache - bước lên sân khấu với lời giới thiệu của MC: “Cô Sacheen Littlefeather nhận giải thưởng thay cho Marlon Brando trong phim The Godfather”.

Tuy nhiên, Littlefeather đã giơ tay phải để từ chối bức tượng do Moore trao tặng và nói với người xem trực tiếp cùng 85 triệu khán giả đang theo dõi trên truyền hình: “Rất tiếc Brando không thể nhận giải thưởng quá hào phóng này”.

Marlon Brando từng nhắn Littlefeather không được chạm vào chiếc cúp, gửi cho bà một bài phát biểu dài 8 trang được đánh máy cẩn thận nhưng nhà sản xuất chương trình truyền hình Howard Koch thông báo rằng Littlefeather không có quá 60 giây để phát biểu. “Và lý do của việc từ chối giải Oscar này là vì ngành công nghiệp điện ảnh đối xử với người Mỹ da đỏ ngày nay, cả trên truyền hình hay trong các đoạn phim chiếu lại cùng những diễn biến gần đây tại Wound Knee”, nữ diễn viên phát biểu.

Tờ The New York Times đã đăng toàn bộ bài phát biểu của Brando ba ngày sau đó. Những lời phát biểu của Littlefeather được đáp lại bằng những tiếng la ó cũng như nhiều tràng pháo tay. Tuy nhiên thái độ của công chúng ngay sau đó phần lớn là tiêu cực. Một số phương tiện truyền thông đặt câu hỏi về nguồn gốc bản địa của Littlefeather (cha người Apache và Yaqui còn mẹ bà là người da trắng). Một số bài báo cho rằng bà đã thuê trang phục dự buổi lễ, trong khi những người nổi tiếng bảo thủ bao gồm John Wayne, Clint Eastwood, Charlton Heston - ba diễn viên từng đóng nhiều phim viễn Tây - được cho là đã chỉ trích hành động của Brando và Littlefeather.

Khi Sacheen Littlefeather trở thành một phần không thể xóa nhòa của lịch sử Lễ trao giải Oscar, thì “John Wayne ở trong cánh gà, sẵn sàng để kéo tôi rời khỏi sân khấu. Anh ấy bị 6 sáu nhân viên bảo vệ khống chế”, Littlefeather kể với Los Angeles Times vào năm 2016.

Gần 50 năm sau, AMPAS đã đưa ra lời xin lỗi Littlefeather. “Sự hành hạ mà bạn phải chịu đựng vì tuyên bố này là không có cơ sở và không hợp lý. Gánh nặng tinh thần mà bạn đã trải qua và cái giá phải trả cho sự nghiệp của bạn trong ngành công nghiệp điện ảnh là không thể khắc phục. Quá lâu rồi sự dũng cảm mà bạn thể hiện đã không được công nhận. Vì điều này, chúng tôi gửi lời xin lỗi sâu sắc nhất cùng sự ngưỡng mộ chân thành của chúng tôi đến bạn”, Chủ tịch AMPAS lúc bấy giờ là David Rubin viết trong một bức thư đề ngày 18.6.2022.

“Tôi quá choáng váng. Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng mình sẽ sống để chứng kiến ngày được nghe điều này, trải nghiệm điều này”, Littlefeather nói với The Hollywood Reporter.

Cả một đời cống hiến vì người Mỹ bản địa

Sacheen Littlefeather có tên khai sinh là Marie Louise Cruz, sinh ngày 14.11.1946 tại thành phố Salinas, Bắc California. Bà bắt đầu khám phá nguồn gốc người bản địa của mình tại Đại học California và tham gia vào cuộc chiếm đóng của người bản địa để cố gắng giành lại đảo Alcatraz vào năm 1969. Chính những người bạn cùng hoạt động đã đổi tên bà thành Sacheen Littlefeather.

Ngay sau đó, Littlefeather nhận được học bổng toàn phần để theo học diễn xuất tại Nhạc viện Mỹ ở San Francisco. “Khiêu vũ và diễn xuất là cách thoát khỏi thực tế cuộc sống”, bà từng nói trên tờ The Native American Times vào năm 2010.

Bà nhận được một số công việc trong các quảng cáo trên đài phát thanh và truyền hình nhưng lại gặp khó khăn để có được chỗ đứng ở Hollywood.

Năm 1972, bà tham gia vào một buổi chụp hình cho tạp chí Playboy có tên Ten Little Indians nhưng bị loại bỏ trước khi xuất bản ngay thời điểm việc chiếm đóng tại Wound Knee bắt đầu vào tháng 2.1973. Nhưng sau khi Littlefeather xuất hiện tại giải Oscar, Playboy đã in các bức ảnh này nhằm làm mất uy tín của bà trong mắt một số người.

Sacheen Littlefeather phát biểu tại Lễ trao giải Oscar 1973 T.L

Nữ diễn viên gặp Marlon Brando lần đầu tiên vài năm trước Lễ trao giải Oscar 1973, khi bà đến Washington để thuyết trình về chủng tộc và người thiểu số.

Khi bà đề cập với Brando rằng không có váy dạ hội dự Lễ trao giải Oscar, “Marlon bảo tôi hãy mặc bộ áo truyền thống của người Apache”, Littlefeather kể lại trong bộ phim tài liệu năm 2018 - Sacheen: Breaking the Silence.

Ba tháng sau Lễ trao giải Oscar, Brando xuất hiện trên The Dick Cavett Show và nói rằng ông “Cảm thấy xấu hổ cho Sacheen. Cô ấy không thể nói những gì cô ấy muốn nói. Tôi rất buồn khi mọi người la ó, huýt sáo, dậm chân dù có lẽ điều đó đang nhắm vào bản thân tôi. Ít nhất họ phải có phép lịch sự để lắng nghe cô ấy”.

Mặc dù việc nhận giải thế cho Brando nhằm mục đích tạo sự chú ý đến người Mỹ bản địa, Littlefeather nói rằng điều đó khiến tính mạng của bà gặp nguy hiểm và giết chết sự nghiệp diễn xuất, đồng thời bà không được tham gia ngành công nghiệp điện ảnh. Sau đó AMPAS cấm người chiến thắng đề cử người khác thay mặt họ nhận - hoặc từ chối - giải thưởng.

“Tôi bị đưa vào danh sách đen. Johnny Carson, Dick Cavett và những người khác không muốn tôi tham gia chương trình của họ… Các cánh cửa đã đóng chặt, không bao giờ được mở lại”, Littlefeather nói trong bộ phim tài liệu về đời mình.

Littlefeather nỗ lực xuất hiện trong một số phim như The Trial of Billy Jack, Johnny Firecloud và Winterhawk trước khi từ bỏ nghiệp diễn xuất để lấy bằng y khoa của Đại học Antioch với chuyên ngành y khoa dành cho người Mỹ bản địa. Công việc chăm sóc sức khỏe của bà bao gồm viết một chuyên mục sức khỏe cho tờ báo bộ lạc Kiowa ở Oklahoma, giảng dạy trong chương trình y học cổ truyền của Ấn Độ tại Bệnh viện St.Mary ở Tucson, Arizona. Bà từng làm việc với Mẹ Teresa thay mặt cho các bệnh nhân AIDS ở Vùng Vịnh, là thành viên hội đồng sáng lập Viện AIDS Mỹ dành cho người da đỏ ở San Francisco.

Littlefeather đồng sáng lập tổ chức phi lợi nhuận Cơ quan đăng ký nghệ thuật biểu diễn dành cho người da đỏ quốc gia vào đầu những năm 1980, cố vấn cho nhiều chương trình và tiếp tục là người ủng hộ việc đưa người Mỹ bản địa vào Hollywood.

“Tôi là người phụ nữ da màu đầu tiên đưa ra tuyên bố chính trị trong lịch sử Lễ trao giải Oscar”, Littlefeather nói trong phim Sacheen. Vào thời điểm đó, Coretta Scott King và Cesar Chavez là hai trong số ít người công khai ca ngợi bài phát biểu tại Lễ trao giải Oscar của bà.

Qua nhiều thập kỷ, nỗ lực của Littlefeather đã chứng tỏ là tiền đề cho cuộc trò chuyện về sự đa dạng màu da ở Hollywood vẫn tiếp tục đến ngày nay. Jada Pinkett Smith - vợ ngôi sao Will Smith - đã xem bà là nguồn cảm hứng cho việc tẩy chay Lễ trao giải Oscar 2016, ủng hộ phong trào #OscarsSoWhite.

Hai người từng trao đổi email vào thời điểm đó, Pinkett Smith viết: “Cảm ơn bà đã là một trong những người dũng cảm và can đảm giúp mở đường cho những người da màu chúng ta, những người cần lời nhắc nhở về tầm quan trọng của sự thật”.

Littlefeather sẽ được chôn cất bên cạnh người chồng quá cố là Charles Koshiway tại Red Rock, Oklahoma. Koshiway qua đời vì bệnh ung thư máu vào tháng 11.2021. Hai người gặp nhau 32 năm trước tại một buổi tiệc ở Đại học California. “Đêm trước khi chúng tôi gặp nhau, tôi đã mơ thấy mình được giới thiệu với một người đàn ông Ấn Độ đẹp trai. Anh ấy đội chiếc mũ cao bồi Stetson màu trắng. Ngày hôm sau, bạn cùng phòng và tôi lái xe đến trường. Bên dưới chiếc mũ cao bồi Stetson màu trắng là một người đàn ông Ấn Độ rất đẹp trai. Điều đầu tiên anh ta làm là ngả mũ, nhìn vào mắt tôi và chào. Đó là tất cả những gì tôi cần. Người đàn ông trong giấc mơ của tôi”.

Khi nhận được lời xin lỗi của AMPAS vào mùa hè này, Littlefeather nói về người chồng quá cố của mình: “Linh hồn của anh ấy vẫn ở đây với tôi. Tôi biết rằng điều anh ấy muốn đối với tôi luôn là công lý và hòa giải”.

Hai tuần trước phút lâm chung, khi bà bước lên sân khấu của AMPAS lần thứ hai trong đời, tại lễ kỷ niệm để vinh danh mình, bà biết sự ra đi của chính mình sắp xảy ra: “Tôi sẽ sớm rời xa thế giới này. Và bạn biết đấy, tôi không sợ chết. Tôi đã học cách cho đi từ khi còn rất trẻ. Khi tôi được vinh danh, tôi đã cho đi mọi thứ”.

Nhận được lời xin lỗi của AMPAS trong lần xuất hiện cuối cùng trước công chúng, Sacheen Littlefeather đã thay lời cho tất cả người Mỹ bản địa: “Tôi ở đây chấp nhận lời xin lỗi này, không chỉ cho một mình tôi mà như một sự thừa nhận, biết rằng điều đó không chỉ dành cho tôi, mà là tất cả mọi người từ nước Mỹ, những người cũng cần phải nghe và xứng đáng nhận được lời xin lỗi này tối nay. Hãy nhìn nhau và tự hào rằng chúng ta là những người sống sót sau bao nhiêu biến cố. Khi tôi ra đi, hãy luôn nhớ rằng bất cứ khi nào bạn đứng về sự thật, bạn sẽ giữ cho tiếng nói của tôi, tiếng nói của quốc gia và dân tộc chúng ta mãi trường tồn”.

Theo Thanh niên