Những câu hỏi lớn dành cho Tổ chức Y tế thế giới

Theo báo Wall Street Journal (WSJ), tháng trước, khi Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tuyên bố dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới virus corona (COVID-19) là vấn đề y tế cộng đồng khẩn cấp toàn cầu, tổ chức này đã ca ngợi những nỗ lực "xuất sắc" của Trung Quốc trong cuộc chiến chống dịch bệnh và hối thúc các nước khác không hạn chế/cấm đi lại tới Trung Quốc.

WHO có nói một đằng làm một nẻo?

Ông Tedros Adhanom Ghebreyesus, tổng giám đốc WHO, thậm chí đã nói: "Trung Quốc thực sự đã thiết lập một tiêu chuẩn mới trong phản ứng với dịch bệnh".

Tuy nhiên nhiều chính phủ đã phớt lờ khuyến nghị đi lại của WHO, trong khi nhiều chuyên gia y tế cộng đồng chỉ trích ông Tedros Adhanom Ghebreyesus vì đã có những khen ngợi không thỏa đáng với Trung Quốc trong cách xử lý dịch bệnh.

"Chuyện này rất hiển nhiên với tôi, và hẳn cũng rất rõ ràng với hầu hết mọi người trên thế giới, rằng bác sĩ Tedros và WHO đã bị rơi vào tình thế cực kỳ khó xử, giữa một bên là mệnh lệnh từ khoa học và một bên là một quốc gia rất, rất mạnh" - ông Lawrence Gostin, giáo sư về luật y tế toàn cầu tại đại học Georgetown, chuyên gia cố vấn cho WHO, bày tỏ quan điểm.

Trong số rất nhiều lời phàn nàn về tổng giám đốc WHO còn có ý kiến chỉ trích ông Tedros đã ca ngợi động thái phong tỏa, cách ly phòng dịch 60 triệu người của chính quyền Trung Quốc.

Với nhiều chuyên gia y tế, quyết định phong tỏa này không phù hợp với những hướng dẫn chỉ đạo phòng dịch của WHO khi tổ chức này vẫn kêu gọi các nước khác không nên tạm dừng các hoạt động đi lại cũng như thương mại với Trung Quốc.

Trong một cuộc trả lời phỏng vấn ngày 12-2, ông Tedros bác bỏ chuyện WHO phải nhún mình trước sức ép của Trung Quốc. Ông nói cách xử lý của Trung Quốc không có gì mâu thuẫn với những tiêu chuẩn của WHO và họ cũng đã kéo chậm được tốc độ lây lan dịch bệnh.

"Họ đang giúp giảm bớt nguy cơ cho những nước khác", ông Tedros nói.

WHO có đang khó xử?

Dù vậy, trong mắt giới quan sát, dịch bệnh COVID-19 vẫn đang đặt ra câu hỏi về khả năng lãnh đạo thế giới của WHO trong khi phải ứng phó với những cuộc khủng hoảng dịch bệnh.

Trong nhiều thập kỷ chiến đấu với các dịch bệnh đã qua, WHO hiếm khi phải xử lý dịch bệnh liên quan tới một quốc gia có vị thế mạnh cả về kinh tế lẫn chính trị như Trung Quốc ở bối cảnh hiện nay.

WHO không thể tách bạch những quyết định của họ ra khỏi các tác động ảnh hưởng từ Trung Quốc. Tổ chức y tế của Liên Hiệp Quốc cần sự hợp tác của Bắc Kinh trong quá trình ngăn chặn một dịch bệnh đã bùng phát ở quy mô lớn.

Dĩ nhiên dịch COVID-19 sẽ không phải lần cuối cùng WHO cần sự chung tay góp sức này.

Vai trò của WHO là lĩnh xướng một phản ứng toàn cầu với các dịch bệnh, đảm bảo duy trì các nguyên tắc quản lý y tế quốc tế để tất cả những quốc gia đồng thuận với các nguyên tắc đó phải tuân thủ.

WHO cũng có vai trò phải là tổ chức đưa ra những quyết định và những khuyến cáo cần thiết, phù hợp và đúng lúc dựa trên những căn cứ khoa học tốt nhất có được vào thời điểm đó.

Tất cả những trách nhiệm đó của WHO đôi khi liên quan tới tình thế khó khăn, đó là việc tổ chức này phải đối mặt với chính phủ của quốc gia nơi phát sinh nguy cơ với sức khỏe cộng đồng quốc tế.

Nhiều người đang, đã làm việc với WHO và cả những người nghiên cứu về các chiến dịch hành động của WHO, cho rằng trong quyết định chậm trễ khi tuyên bố COVID-19 là vấn đề y tế cộng đồng khẩn cấp toàn cầu trước đây của WHO, cơ quan này đã do dự vì lo ngại động thái đó có thể gây tổn thất nặng nề cho nền kinh tế Trung Quốc cũng như hình ảnh đội ngũ lãnh đạo của quốc gia này.

Các chuyên gia cho rằng bằng việc ca ngợi thái quá phản ứng của Trung Quốc với dịch COVID-19, WHO đang làm tổn hại những tiêu chuẩn phản ứng với dịch bệnh của tổ chức này, làm xói mòn vị thế cũng như chức năng mà tổ chức này được giao phó, đồng thời cũng phát đi thông điệp sai lầm đến các nước có thể phải đối mặt với những dịch bệnh khác trong tương lai.

"Thông điệp của WHO là đừng làm ai hoảng sợ, hãy cứ đi lại, hãy cứ mở cửa biên giới, và rồi nói rằng chúng tôi ủng hộ chính phủ Trung Quốc là một thông điệp lộn xộn", bà Kelley Lee, giáo sư thuộc đại học Simon Fraser, Canada nói.

Bà là tác giả cuốn sách viết về WHO và cũng là người đồng tham gia thành lập Trung tâm hợp tác WHO và sự biến đổi toàn cầu và y tế.

"Vấn đề mấu chốt ở đây là chúng ta có thể tin vào ai khi xảy ra những dịch bệnh kiểu này - bà nói - Đó thực sự nên là WHO".

Theo tuoitre