Tết "Sử Giề Pà" tạ ơn Thần trâu dẫn nước của người Bố Y

Tết “Sử Giề Pà” hay còn có các tên gọi “Tết 8/4”, “Lễ Tạ ơn trâu thần” được tổ chức vào ngày mồng 8 tháng 4 âm lịch. Đây là một trong những lễ hội lớn trong năm của người Bố Y, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai, hình thành qua câu chuyện truyền thuyết của người Bố Y về ngày trâu thần đã dẫn họ tìm được nguồn nước.

Tết chỉ diễn ra một ngày nhưng trước đó, các gia đình đã thực hiện các bước chuẩn bị cho ngày tết rất công phu. Người đàn ông trong nhà lựa chọn những mẻ thóc nếp ngon nhất, phơi và giã để làm nguyên liệu nấu xôi bảy màu. Phụ nữ thì đảm đương việc tìm nguyên liệu để nhuộm màu cho xôi và trứng gà.

Các nguyên liệu dùng để nhuộm màu đều là các loại thảo dược được kiếm trong rừng hoặc trồng trong vườn nhà. Việc chuẩn bị trứng gà cũng được những người phụ nữ trong gia đình thực hiện cách đó rất lâu và chọn những quả trứng gà ngon gom lại để dành đến ngày mồng 8/4 làm quà cho trẻ em.

Ngày đón tết, mỗi gia đình cử một đại diện là nam giới có sức khỏe tốt, mang cuốc, xẻng, dao phát lên đầu nguồn sửa sang lại nguồn nước, ống dẫn nước, phát quang đường dẫn nước về tới làng. Đồng thời, huy động thanh niên trong làng cùng nhau sửa sang lại đường vào thôn, phát quang cỏ cây ven đường cho khang trang, sạch sẽ để đón tết.

Buổi tối trước ngày tết, phụ nữ các gia đình bắt đầu lấy cây nhuộm màu đun lấy nước để ngâm gạo nếp, quá trình ngâm qua một đêm sẽ làm cho gạo nếp ngấm màu và có độ dẻo, ngon và thơm lâu.

Cũng vào đêm hôm trước tết, khách từ xa tới, người già, người trẻ, trai gái trong làng tổ chức hát giao duyên đối đáp. Nội dung những câu hát nói về sự tích, ý nghĩa của tết 8/4 và các nội dung hỏi thăm nhau về một năm lao động sản xuất, về tình yêu đôi lứa. Cũng từ ngày tết này có nhiều đôi nam nữ nên duyên vợ chồng, trăm năm hạnh phúc…

Vào ngày tết “Sử Giề Pà” các gia đình trong làng đều dậy từ rất sớm, phụ nữ chuẩn bị đồ xôi và luộc trứng để nhuộm màu xôi, còn những người đàn ông sắp xếp lại những đồ vật đã được chuẩn bị từ trước để dâng cúng.

Trước khi mang lễ lên cúng ở đầu nguồn nước, người Bố Y phải tạ lễ con trâu trong nhà bằng cách nắm xôi cuộn vào cỏ để cho trâu ăn trước, gia đình có bao nhiêu con trâu thì cuộn bấy nhiêu nắm xôi để tỏ lòng biết ơn con vật quý của gia đình.

Mọi người trong làng góp gà, rượu... để làm một mâm cúng chung tại miếu nơi đầu nguồn nước của làng. Đặc biệt lễ vật để cúng phải có hình một con trâu làm bằng xôi bảy màu. Già làng sẽ cúng ở đầu nguồn nước để tạ ơn trâu thần.

Cũng trong ngày tết 8/4 này tất cả thanh niên trong thôn bản cùng tập trung lại chơi các trò chơi dân gian như đánh đu, đánh còn, đánh quay và các trò chơi đồng dao.

Do điều kiện sinh sống của người Bố Y ở vùng miền núi nên địa hình dốc cao nên địa điểm vui chơi chủ yếu được tổ chức trong các thửa ruộng bậc thang gần nhà. Ngoài các trò chơi dân gian ra còn có các hoạt động trình diễn nghệ thuật dân gian khá được yêu thích như: Hát đối đáp, giao duyên, hát ống…

Đây là hình thức hát dành cho những đôi nam nữ mới lần đầu mới gặp gỡ nhưng còn e thẹn, ngại ngùng không dám cất lời hát trước mặt nên mượn ống hát để thổ lộ tâm giao. Khi đôi nam nữ đã hợp lời, hợp ý thông qua ống hát thì họ mới gặp nhau.

Tết “Sử Giề Pà” được coi là tết cầu tài, cầu lộc, cầu may mắn đến với bản làng, là dịp để các thành viên dành sự chăm sóc đặc biệt và bày tỏ lòng cảm ơn đến con trâu của gia đình. Đây cũng là dịp để các thành viên trong cộng đồng thể hiện tinh thần đoàn kết, gặp gỡ chia sẻ cho nhau nên mỗi khách mời của các gia đình đến dự đều dẫn theo con, cháu đi cùng để nhận được nhiều may mắn và tài lộc. Chính vì thế, khi mỗi đứa trẻ đến nhà chơi đều được chủ nhà tặng cho một quả trứng hồng và được coi là biểu tượng cho sự may mắn.

Năm 2014 Tết “Sử Giề Pà” của người Bố Y ở huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể cấp Quốc gia./.

Theo vov