Ám ảnh sợ biệt định đề cập đến một nỗi lo sợ quá mức của một đối tượng, hoàn cảnh, hoặc tình huống cụ thể. Ám ảnh sợ biệt định là rất mạnh mẽ, bền vững.
Tỷ lệ bị trong suốt cuộc đời của ám ảnh sợ biệt định là 10%. Tỷ lệ của ám ảnh sợ biệt định ở phụ nữ là 14-16%, gấp đôi so với nam giới 5-7%. Tuổi khởi phát với ám ảnh sợ máu, sợ chấn thương là trong khoảng 5-9 tuổi, còn tuổi khởi phát cho ám ảnh sợ các loại tình huống (ngoại trừ sợ độ cao) là trên 20 tuổi.
Các đối tượng và tình huống gây ra ám ảnh sợ biệt định hay gặp là sợ động vật, bão, độ cao, bệnh tật, thương tích và tử vong.
Ám ảnh sợ biệt định là sợ khi phải tiếp xúc với một số sự vật và hiện tượng nhất định.
Cơ chế sinh bệnh
Lo âu được đánh thức bởi một kích thích đáng sợ ngoài tự nhiên xảy ra cùng lúc với một kích thích vô hại. Khi hai kích thích này lặp đi, lặp lại nhiều lần, các kích thích vô hại ban đầu trở nên có khả năng khơi dậy sự lo lắng. Như vậy, các kích thích vô hại, trở thành một tác nhân kích thích có điều kiện gây ra lo lắng.
Có thể nói, yếu tố môi trường đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của rối loạn ám ảnh sợ biệt định.
Triệu chứng
Ám ảnh sợ biệt định là sợ một sự vật tình huống hoặc hoạt động nhất định. Hội chứng gồm có 3 phần:
- Trước khi tiếp xúc với kích thích ám ảnh thì có lo lắng. Ám ảnh sợ biệt định được đặc trưng bởi sự lo lắng nghiêm trọng khi bệnh nhân được tiếp xúc với các tình huống hoặc đối tượng biệt định. Bệnh nhân thậm chí còn xuất hiện lo âu khi dự đoán sẽ tiếp xúc với các tình huống hoặc các đối tượng đó.
- Khi tiếp xúc với kích thích ám ảnh sẽ có sợ hãi. Tiếp xúc với các kích thích ám ảnh sợ dẫn đến kết quả gần như không thay đổi là bệnh nhân xuất hiện lo âu cường độ mạnh hoặc cơn tấn công hoảng sợ.
Tránh xa kích thích gây ám ảnh để giảm thiểu lo lắng. Người có ám ảnh sợ biệt định sẽ cố gắng tránh các kích thích gây ra lo âu cho họ.
Vì vậy, một số bệnh nhân sẽ gặp phải các rắc rối lớn để tránh những tình huống gây lo âu. Ví dụ, một bệnh nhân với nỗi ám ảnh sợ thang máy sẽ phải đi cầu thang bộ lên tầng 18 để đến văn phòng làm việc.
- Khi tiếp xúc với tình huống và đối tượng gây sợ hãi, bệnh nhân gần như không thể kiểm soát hoạt động của bản thân. Cùng lúc này, cơ thể sẽ có các biểu hiện như khó thở, tức ngực, đổ mồ hôi, choáng váng và tim đập nhanh.
Phân loại ám ảnh sợ biệt định
Mức độ sợ hãi có sự khác biệt ở từng cá thể. Nếu xảy ra từ thời thơ ấu, tình trạng thường có xu hướng thuyên giảm khi bước vào giai đoạn trưởng thành. Người lớn mắc chứng bệnh này hầu hết đều ý thức được nỗi sợ phi lý của bản thân nhưng không thể kiểm soát. Trong khi trẻ nhỏ không nhận thấy sự sợ hãi của bản thân là phi thực tế và thái quá.
Ám ảnh sợ biệt định được chia thành:
- Sợ môi trường tự nhiên: sợ sấm sét, sóng thần.
- Sợ động vật: chó, mèo, rắn rết, côn trùng.
- Sợ phải đi học, sợ họp hành, sợ đám đông.
- Sợ chảy máu, sợ tình huống (trong thang máy, trên cầu, trong máy bay) và các loại sợ khác (nôn mửa).
Những người mắc chứng ám ảnh sợ biệt định có nguyên nhân di truyền nếu như gia đình có tiền sử mắc chứng bệnh này.
Nguyên nhân và cách hạn chế
Những người mắc chứng ám ảnh sợ biệt định, nguyên nhân do một số yếu tố sau: Di truyền nếu như gia đình người có tiền sử mắc chứng bệnh này; tác động từ gia đình; bất thường ở não bộ; do tuổi tác; sang chấn tâm lý.
Ngoài ra, nguy cơ mắc chứng rối loạn ám ảnh sợ chuyên biệt cũng có thể liên quan đến tính cách nhạy cảm, tiêu cực, hay lo âu, căng thẳng, đã có sẵn các rối loạn tâm thần,…
Chứng loạn ám ảnh sợ biệt định gây ra những ảnh hưởng đáng kể đối với cuộc sống. Để giảm sự sợ hãi và hoảng loạn, bệnh nhân có xu hướng né tránh với những đối tượng và tình huống gây ám ảnh.
Bạn có thể từ chối công việc do phải làm việc ở những tòa nhà cao tầng, mất nhiều thời gian đi thang bộ do sợ không gian kín,… Tránh tối đa phải tiếp xúc với máu, kim tiêm. Kiêng tuyệt đối rượu bia, chất kích thích.
Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể cân nhắc dùng thuốc để giảm sự sợ hãi, hoảng loạn và căng thẳng quá mức khi bệnh nhân tiếp xúc với đối tượng gây ám ảnh.
Tập ngồi thiền, yoga, tập thể dục hằng ngày… những việc làm này vừa nâng cao sức khỏe, lại giúp bạn đẩy lùi lo âu mệt mỏi, stress trong cuộc sống hằng ngày.
Theo suckhoedoisong.vn