Cuộc sống ở "trung tâm của đại dịch chết cô đơn" tại Nhật Bản

Những năm qua, Nhật Bản vật lộn với tình trạng dân số già đi nhanh chóng, vì thế việc hỗ trợ những người sống và già đi một mình ngày càng trở nên quan trọng. Theo thống kê của chính phủ, tỉ lệ hộ gia đình độc thân là 36% vào năm 2020 - tỉ lệ này được dự đoán sẽ vẫn cao trong tương lai. Theo Viện Nghiên cứu an sinh xã hội và dân số Nhật Bản, số người trên 65 tuổi sống một mình ước tính sẽ tăng từ 7,38 triệu người vào năm 2020 lên 8,87 triệu vào năm 2030 và lên 10,84 triệu vào năm 2050. Từ đó, cụm từ "cái chết cô độc" hay còn gọi là koritsushi đã đi vào từ vựng phổ biến ở Nhật Bản. Cụm từ này được định nghĩa là cái chết không được ai chăm sóc, và thi thể được tìm thấy sau một thời gian.

Theo báo cáo gần đây của cơ quan cảnh sát quốc gia, gần 22.000 người ở Nhật Bản đã chết ở nhà một mình trong 3 tháng đầu năm nay, khoảng 80% trong số họ ở độ tuổi 65 trở lên. Đến cuối năm, cơ quan này ước tính rằng các trường hợp tử vong đơn độc sẽ lên tới 68.000, so với khoảng 27.000 vào năm 2011.

"Thỉnh thoảng chúng tôi chào nhau, thế thôi. Nếu một trong những người hàng xóm của tôi chết, tôi không chắc mình có để ý không" - bà Noriko Shikama, 76 tuổi, cho biết. Bà sống một mình trong một căn hộ ở Tokiwadaira và thường đến trung tâm Iki Iki để gặp gỡ mọi người qua những tách cà phê do các tình nguyện viên phục vụ. Ở đây, giữa những cuộc thảo luận hàng ngày về lợi ích hay tác hại các loại thực phẩm, thức uống, thuốc men dành cho người già, mọi người còn chia sẻ tin tức về cái chết cô đơn mới nhất. "Lần này là một người phụ nữ. Thi thể của bà ấy được phát hiện sau khi hàng xóm không nhìn thấy bà trên ban công. Mọi người nghe mùi hôi từ căn phòng bà ấy. Khi phát hiện bà đã chết vài tháng", bà Shikama nói.

Tokiwadaira ở thị trấn Matsudo là cộng đồng đầu tiên buộc phải đối mặt với hiện tượng đau thương này. Cách đây gần 20 năm, một người đàn ông chết trong căn hộ của mình 3 năm mà không ai để ý. Tiền thuê nhà và hóa đơn của ông này đã được thanh toán tự động, và cái chết của ông chỉ được phát hiện khi tiền tiết kiệm trong tài khoản cạn kiệt. “Từ đó, chúng tôi không muốn điều gì đó khủng khiếp như thế xảy ra lần nào nữa”, Aiko Oshima, phó chủ tịch hiệp hội cư dân Tokiwadaira cho biết.

Cách đây hơn 6 thập kỷ, những căn hộ 4 tầng ở Tokiwadaira được coi là nơi ở mơ ước của những gia đình trẻ ở Nhật Bản. Thuở ấy, khu phố vang vọng tiếng trẻ con chơi đùa trên những đại lộ rợp bóng cây tuyết tùng và cây zelkova. “Nền kinh tế khi đó đang bùng nổ, và các gia đình rất muốn sống ở đây. Đó là một nơi sôi động. Nhưng giờ đây mọi người đều già đi”, Oshima - người đã chuyển đến Tokiwadaira cùng chồng và con trai nhỏ vào năm 1961 cho biết.

Hiện nay, khi dân số Nhật Bản tiếp tục già đi, ngày càng có nhiều người sống những năm cuối đời trong sự cô độc. ''Khả năng tử vong đơn độc chắc chắn sẽ tăng lên trong xã hội từ bây giờ. Điều quan trọng là chúng ta phải giải quyết vấn đề này ngay từ đầu", Bộ trưởng Y tế Keizo Takemi cho biết vào tháng trước.

Tại Tokiwadaira, ước tính 54% cư dân ở độ tuổi trên 64 và 1.000 trong số 7.000 cư dân sống một mình. Nhưng một loạt các vụ tử vong trong cô độc đã thúc đẩy người dân địa phương hành động. Hiệp hội cư dân đã thiết lập một đường dây nóng để những người hàng xóm cảnh báo với chính quyền. Từ năm 2004 đã phát động chiến dịch “không có ca tử vong đơn độc” đã trở thành mô hình cho các khu nhà ở cũ khác. Năm nay, khu phức hợp này đã giới thiệu cuộc gọi “liên kết xã hội kizuna" - một thiết bị giám sát được trang bị cảm biến giúp xác nhận người ở trong căn hộ có di chuyển hay không. Các đội tuần tra tình nguyện cũng dựa vào những dấu hiệu bất ổn như quần áo để ngoài ban công sau khi đã khô mà không được mang vào, rèm cửa được kéo vào ban ngày, thư và báo không được nhận hay đèn được bật suốt đêm....

Phó chủ tịch Oshima mở một album ảnh chứa ảnh của một số nạn nhân kodokushi của Tokiwadaira, khuôn mặt của họ được che giấu để bảo vệ sự riêng tư. Những hình ảnh này rất đau lòng, nhưng bà tin rằng đó là lời nhắc nhở quan trọng về những gì xảy về sự cô lập xã hội. "Khi tôi cho các viên chức phúc lợi và tình nguyện viên đến thăm xem những bức ảnh này, họ tỏ ra rất buồn bã. Nhưng tôi nói với họ rằng đây là thực tế của cái chết cô đơn... và nó đang xảy ra ngay bây giờ, trên khắp Nhật Bản" - bà nói. Oshima cho biết, chiến dịch này không loại bỏ được tình trạng tử vong đơn độc vốn đang diễn ra tại Nhật Bản và nhiều nước khác nhưng khả năng có người chết trong nhiều tuần, hoặc thậm chí nhiều tháng mà không được phát hiện là rất thấp.

Trong không gian cộng đồng bên ngoài trung tâm Iki Iki, những bức tranh khuyến khích mọi người ra ngoài và gặp gỡ hàng xóm của họ được treo khắp nơi. Trong đó, có nhiều biểu đồ minh họa những lợi ích sức khỏe của việc đi bộ thường xuyên. Ngoài ra, có nhiều người xếp hàng vào một trung tâm phục hồi chức năng để tham gia lớp tập thể dục...

Yoko Kohama, người đã sống một mình kể từ khi chồng bà mất cách đây 8 năm. Người phụ nữ 87 tuổi này chuyển đến Tokiwadaira sau khi nghỉ hưu, hiện dành cả ngày cùng cái máy tính bảng và làm món mận chua umeboshi. “Tôi không khỏe lắm. Kể từ khi con chó – một con vật cưng trong 18 năm – chết vào năm ngoái tôi ít khi ra ngoài. Tôi nhận được một khoản lương hưu khiêm tốn và tôi lo lắng về sức khỏe của mình" - bà Kohama nói hướng đầu về phía một hộp thuốc có chứa thuốc điều trị bệnh phổi mãn tính. “Tôi không biết hàng xóm của tôi là những người như thế nào. Tôi nghĩ mình sẽ kết bạn khi chúng tôi chuyển đến đây, nhưng điều đó đã không xảy ra”. Bà Kohama không có con, tự hào trưng bày một khay umeboshi đã lên men trên ban công của mình nói tiếp: "Tôi sẽ nói dối nếu tôi nói rằng tôi không lo lắng về việc chết một mình. Nhưng làm sao chúng ta kiểm soát và biết được khi nào chúng ta sẽ chết...".