Đây là thành quả sau thời gian dài điều tra của Văn phòng Cục Điều tra an ninh nội địa Mỹ (HSI) đối với nhà buôn Douglas Latchford trong nỗ lực chống buôn bán bất hợp pháp các cổ vật, cùng sự phối hợp tích cực giữa HSI với Cảnh sát London để trao trả cổ vật cho quốc gia bị đánh cắp.
Chuyên gia khảo cổ đánh giá dựa trên trang phục, họa tiết trang sức trên thân tượng thì đây có thể là bức tượng một nữ hoàng hoặc hoàng hậu. Trên thân tượng hiện có một số vết sứt và nứt vỡ ở vị trí hai tai tượng, một số ngón tay và bàn chân phải
Ảnh từ website của Bộ Nội vụ Mỹ
Bức tượng Nữ thần Durga được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) công nhận là di sản thế giới, bị đánh cắp vào năm 2008 tại Thánh địa Mỹ Sơn, tỉnh Quảng Nam.
Tham dự buổi tiếp nhận, đại diện phía Việt Nam có Đại sứ Việt Nam tại Vương quốc Anh Nguyễn Hoàng Long, Tham tán Công sứ Tô Minh Thu và một số cán bộ của Đại sứ quán. Về phía Mỹ có đặc vụ JP Labbat, đặc vụ Robert Mancene thuộc HSI và ông Tim Hemker, đại diện của HSI thuộc Đại sứ quán Mỹ tại Anh. Phía Cảnh sát London có thanh tra Sophie Hayes cùng đồng nghiệp thuộc đơn vị điều tra về nghệ thuật và cổ vật.
Trước đó, vào ngày 22.6, Bộ Tư pháp Mỹ đăng thông cáo giải quyết vụ kiện dân sự, tịch thu 12 triệu USD từ việc bán cổ vật Đông Nam Á bị nhà buôn cổ vật Douglas Latchford đánh cắp.
Sau khi ông Latchford qua đời vào năm 2020, con gái của ông là bà Julia Copleston, được thừa kế từ cha mình hơn 125 bức tượng, di vật bằng vàng mà chính quyền cáo buộc đã đánh cắp từ Campuchia, cũng như tiền bạc.
Trong thỏa thuận dàn xếp vụ kiện, bà Copleston đã đồng ý trả lại 12 triệu USD, đồng ý giao bức tượng đồng Nữ thần Durga, được cha mình mua bằng tiền bất hợp pháp, hiện lưu trữ tại Anh.
Theo thông tin HSI khai thác từ hồ sơ ngân hàng và email trao đổi mua bán của ông Latchford, ông đã tới Việt Nam vào tháng 11.2008 để mua một tác phẩm nghệ thuật và chỉ thị cho các nhân viên ngân hàng của mình gửi khoảng 2 triệu USD vào tài khoản ngân hàng của một người có địa chỉ email tiếng Việt. Tháng 1.2009, ông Latchford gửi email cho một đại lý buôn cổ vật một bức ảnh bên dưới chụp tượng đồng Nữ thần Durga được đặt nằm ngửa, vẫn được bao phủ bởi bụi bẩn và khoáng chất giống như vừa được khai quật. Ông Latchford xác định Mỹ Sơn của Việt Nam là địa điểm tượng Nữ thần Durga được tìm thấy.
Ngay sau khi tiếp nhận thông tin từ phía Đại sứ quán Việt Nam tại Mỹ, Đại sứ quán Việt Nam tại Anh đã liên hệ để tiến hành làm việc với Bộ Ngoại giao và các cơ quan chức năng của Anh về bức tượng.
Nhân viên công ty bảo quản thực hiện quy trình đóng gói bức tượng để bàn giao cho Việt Nam
Ngày 8.8, Đại sứ quán đã làm việc với đoàn thanh tra viên thuộc Cảnh sát London để chia sẻ thông tin và trao đổi về thủ tục chuyển giao bức tượng đồng cho Việt Nam. Ngày 16.8, Đại sứ quán đã khảo sát hiện trạng bức tượng đồng Nữ thần Durga và làm việc với đại diện chủ sở hữu hiện tại của bức tượng, công ty lưu trữ, vận chuyển và chuyên gia khảo cổ, phục chế bức tượng để đánh giá sơ bộ và lên phương án tiếp nhận, vận chuyển.
Trong buổi lễ tiếp nhận, Đại sứ Nguyễn Hoàng Long bày tỏ xúc động, cảm kích khi chứng kiến khoảnh khắc rất đặc biệt này - một bảo vật quý giá quốc gia được trao trả lại cho Việt Nam.
Thay mặt Chính phủ Việt Nam, Đại sứ Nguyễn Hoàng Long gửi lời cảm ơn HSI, Cảnh sát London đã phối hợp hiệu quả để buổi lễ tiếp nhận được diễn ra thuận lợi trong thời gian sớm nhất; nhấn mạnh việc trao trả bức tượng diễn ra trong bối cảnh rất đặc biệt, khi Việt Nam - Anh vừa kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (ngày 11.9) và Việt Nam - Mỹ vừa nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện (ngày 10.9) trong chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden vừa qua. Sự kiện này sẽ góp phần làm sâu sắc hơn quan hệ giữa các bên.
Đại diện phía Mỹ, ông Tim Hemker cho biết các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia luôn tìm cách đánh cắp các cổ vật văn hóa bằng nhiều cách, vì vậy đây là mối đe dọa lớn đối với các nền văn hóa hiện đang sở hữu các vật phẩm quý giá. Về phía Cảnh sát London, thanh tra Sophie Hayes nhận định việc trao trả tượng Nữ thần Durga cho Việt Nam là một sự kiện đặc biệt.
Các đơn vị điều tra an ninh và đặc biệt là đặc vụ đã nỗ lực trong nhiều năm để thu hồi tài sản văn hóa bị đánh cắp. Thanh tra Haynes cũng nhấn mạnh đây là một dịp đặc biệt để kỷ niệm năm hữu nghị 2023, khi Anh - Việt Nam kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao.
Sau khi tiếp nhận bàn giao, Đại sứ Nguyễn Hoàng Long cho biết Đại sứ quán sẽ phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng trong nước, công ty lưu trữ và vận chuyển, bảo hiểm để vận chuyển an toàn bức tượng về Việt Nam.
Theo Thanh niên