Năm 2017, cô gái 18 tuổi Gong Yuwen (Cung Ngọc Văn) ít nói bất ngờ trở thành tâm điểm trong câu chuyện theo đuổi thần tượng của Trung Quốc. Gong đã nghỉ học và cũng không đi làm, nhờ thế cô có thời gian để dành hàng giờ mỗi ngày quanh quẩn ở sân bay quốc tế Hồng Kiều Thượng Hải, chờ đợi người nổi tiếng xuất hiện với hy vọng chụp được ảnh của họ hay thỉnh thoảng bám theo họ.
Điều bất thường nhất là Gong không như hầu hết "fan cuồng" khác, cô không tập trung vào một hay một số ít thần tượng nào. Cô tự nhận là "fan bác ái", được hiểu là theo đuổi mọi ngôi sao mà mình có thể tiếp cận.
Sau một lần bị ca sĩ Viên Thành Kiệt nhận nhầm là người hâm mộ và selfie với cô một tấm đăng trên mạng, Gong bất ngờ nổi tiếng. Ngay lập tức, hàng trăm bình luận chỉ ra rằng Gong là fan cuồng chuyên bám đuôi. Nhiều người còn chia sẻ các bức ảnh cô chụp với hàng loạt ngôi sao khác, bám theo họ tại sân bay và len lỏi trong các đám đông để đến gần thần tượng.
Gong Yuwen nổi tiếng với biệt danh "Diva Hồng Kiều" chụp ảnh cũng nữ diễn viên Mã Tư Thuần. Ảnh: CFP
Truyền thông Trung Quốc gọi Gong là "Diva Hồng Kiều". Ngay sau đó, các phóng viên bắt đầu đào bới đời tư của cô, đưa tin về việc Gong học tập kém, thất nghiệp và phải sống nhờ bà ngoại. Gong bị lấy làm ví dụ cho mọi thứ sai trái về văn hóa hâm mộ người nổi tiếng đang thịnh hành ở Trung Quốc.
Gong cho biết cô cảm thấy vô cùng căng thẳng khi bị chú ý và mất đi sự riêng tư. Khi ấy cô nhận ra một điều trớ trêu rằng sau bao năm săn đuổi người nổi tiếng khắp sân bay Thượng Hải, giờ đây cô trở thành người bị rình rập.
Vấn nạn 'fan cuồng'
Vài năm sau khi câu chuyện về "Diva Hồng Kiều" thu hút sự chú ý, văn hóa hâm mộ người nổi tiếng trong giới trẻ Trung Quốc vẫn tiếp tục bùng nổ khi ngày càng nhiều chương trình truyền hình và phim ảnh phổ biến hơn khiến những người liên quan tới chúng nổi tiếng.
Nhưng đồng thời, những lời kêu gọi giới chức chấn chỉnh văn hóa hâm mộ và trấn áp "fan cuồng" cũng ngày càng lớn dần. "Fan cuồng", hay "fan tư sinh" trong tiếng Trung và "sasaeng fan" trong tiếng Hàn, ý chỉ những fan bám đuôi thần tượng mọi lúc mọi nơi, bất chấp tất cả để đào bới đời tư của thần tượng.
Nam diễn viên Vương Nhất Bác.
Tháng trước, cảnh sát Trung Quốc bắt hai người hâm mộ bám đuôi diễn viên Vương Nhất Bác bằng cách gắn thiết bị theo dõi bất hợp pháp trên chiếc xe thuê mà anh sử dụng.
Hai người bám theo Vương Nhất Bác đi khắp Bắc Kinh, theo dõi lịch trình hàng ngày của anh sau đó bán lại thông tin cho những fan cuồng khác. Họ chỉ bị bắt sau khi các fan khác báo cảnh sát.
Hồi tháng 5, phần mới nhất của chương trình truyền hình thực tế tuyển chọn thần tượng mang tên "Thanh xuân có bạn" bất ngờ bị đình chỉ. Chương trình này bị cáo buộc khiến người hâm mộ của nhiều thí sinh đổ xô đi mua sữa của nhà tài trợ nhằm lấy mã QR in trên nắp chai như cách thức để bình chọn cho thần tượng. Họ mua nhiều đến mức cuối cùng một lượng sữa lớn bị đổ bỏ. Sự việc gây bất bình trong công chúng khi Trung Quốc đang phát động chiến dịch chống lãng phí và một lần nữa đặt ra câu hỏi về tác động của văn hóa hâm mộ quá khích đối với giới trẻ.
Tuần trước, nhóm nhạc nam trẻ nhất Trung Quốc gồm 7 học sinh tiểu học buộc phải đổi tên thành đoàn văn nghệ trẻ em sau những cáo buộc về bóc lột trẻ em.
Những kẻ rình rập nguy hiểm
Với trường hợp của Vương Nhất Bác - người ban đầu nổi tiếng với tư cách thành viên nhóm nhạc Uniq trước khi hoạt động riêng rồi chuyển sang diễn xuất - đây không phải lần đầu tiên anh bị gắn thiết bị theo dõi trái phép.
Năm ngoái, ngôi sao Trần tình lệnh từng lên tiếng công khai việc bị fan cuồng quấy rối. Anh cũng lên án văn hóa rình rập, bám đuôi người nổi tiếng đang ngày càng phổ biến.
"Từ rất lâu rồi, tôi thường xuyên bị người lạ đến gõ cửa phòng khách sạn. Ai đó thậm chí còn đặt thiết bị theo dõi vào xe của tôi. Bất kể tôi đi đâu, luôn có người bám theo", Vương Nhất Bác chia sẻ bằng tài khoản mạng xã hội Weibo.
Năm 2019, địa chỉ nhà riêng của ca sĩ Vương Gia Nhĩ (còn được biết đến với tên Jackson, nhóm GOT7) bị một fan cuồng tiết lộ trên mạng. Jackson sau đó bị ghi hình cảnh đôi co với một fan nữ, yêu cầu đối phương trả lời liệu có phải cô này đứng sau vụ rò rỉ hay không. Cô gái trong video phủ nhận.
Nhóm người hâm mộ chờ vận động viên bóng bàn Vương Kế Khoa ở sân bay. Ảnh: CGTN
Những trường hợp như "Diva Hồng Kiều" và việc sử dụng thiết bị theo dõi bất hợp pháp nhằm truy vết thần tượng ở Trung Quốc đã làm dấy lên câu hỏi về tác động của văn hóa hâm mộ tới sức khỏe tâm thần.
Một nghiên cứu được thực hiện năm 2007 tại Anh về đặc điểm tâm lý của người hâm mộ cho thấy lý do phổ biến nhất dẫn tới các hành vi cuồng thái quá bắt nguồn từ ảo tưởng rằng họ có những hình thức kết nối cá nhân trực tiếp nào đó với thần tượng.
Các tác giả viết: "Thông qua việc tiếp xúc thường xuyên với phương tiện truyền thông, khán giả cảm thấy họ hiểu rõ một người nổi tiếng từ ngoại hình đến cử chỉ, cách nói chuyện cũng như hành vi mà không cần giao tiếp trực tiếp".
Liệu Trung Quốc có kiểm soát được văn hóa người hâm mộ?
Khi hiện tượng fandom người nổi tiếng không có dấu hiệu giảm bớt, giới chức Trung Quốc đang phải tìm cách điều chỉnh hành vi của cả người hâm mộ lẫn người nổi tiếng. Tuần trước, Cục Quản lý Không gian Mạng Trung Quốc (CAC) công bố kế hoạch 10 điểm nhằm chấn chỉnh văn hóa hâm mộ "hỗn loạn" và cả những hành vi sai trái của người nổi tiếng, ngôi sao trong lĩnh vực âm nhạc, phim ảnh và chương trình truyền hình.
Kế hoạch trên bao gồm hành động ngăn chặn việc phổ biến những "thông tin có hại", truyền bá tin đồn hay kích động scandal trong các nhóm fan. Theo The Paper, ngành công nghiệp liên quan đến các nhóm fan tại Trung Quốc có thể đạt giá trị tới 21,64 tỷ USD vào năm 2022.
Chính phủ cũng cấm công bố bảng xếp hạng những người nổi tiếng, đồng thời cấm các show tuyển chọn thần tượng thu phí người hâm mộ khi bỏ phiếu.
Đây là động thái mới nhất trong một chuỗi hành động được giới chức Trung Quốc thực hiện nhằm chấn chỉnh cộng đồng fan. Hồi đầu tháng, CAC ra một tuyên bố kêu gọi các trang web và nền tảng dành cho người hâm mộ điều chỉnh những sản phẩm và dịch vụ của họ nhằm khiến các fan "theo đuổi thần tượng lý trí".
"Cần hạn chế theo đuổi thần tượng mù quáng bằng cách hủy bỏ các chương trình quảng bá khiến fan phải mua sản phẩm để ủng hộ thần tượng, thay đổi quy tắc cạnh tranh và quản lý các nhóm fan", tuyên bố có đoạn.
Thông báo của CAC được đưa ra sau khi cảnh sát Bắc Kinh bắt ca sĩ người Trung Quốc gốc Canada Ngô Diệc Phàm với cáo buộc hiếp dâm sau khi cô gái Đô Mỹ Trúc tố cáo.
CAC cũng nhắm đến mục tiêu chấm dứt tình trạng "hỗn loạn" liên quan đến các fandom trực tuyến như một phần của chiến dịch trấn áp văn hóa hâm mộ mù quáng.
Ngôi sao thần tượng người Canada gốc Trung Quốc, Ngô Diệc Phàm. Ảnh: AFP
Hồi đầu tháng, hàng chục nghệ sĩ Trung Quốc, trong đó có cả những ngôi sao nổi tiếng nhất đất nước, đã phải tham gia một khóa "tập huấn đạo đức" do Cục Quản lý Phát thanh và Truyền hình Quốc gia (NRTA) tổ chức. Khóa học có sự tham gia của những ngôi sao như Lôi Giai Âm, Trương Nhất Sơn, Nhiệt Y Trát - được cho là nỗ lực của chính quyền nhằm khuyến khích các ngôi sao cư xử có trách nhiệm với người hâm mộ sau vụ Ngô Diệc Phàm.
Từ trước những sự việc kể trên, giới chức Trung Quốc từng lo ngại về văn hóa hâm mộ quá khích. Hồi tháng ba, đại biểu Quốc hội Trung Quốc Song Wenxin đã kiến nghị về việc quản lý các nhóm fan và hạn chế "hoạt động săn đón ngôi sao quá đà". "Văn hóa fandom trong nước đã vượt quá giới hạn và cần phải điều chỉnh", bà nói
Tuy nhiên, bất chấp những đề xuất được đưa ra, việc kiểm soát hành động của những người hâm mộ như "Diva Hồng Kiều" được cho là rất khó khăn bởi thực tế họ không vi phạm bất kỳ luật nào. Cái tên Gong Yuwen không còn xuất hiện trên các phương tiện truyền thông Trung Quốc vài năm gần đây nhưng không có gì đảm bảo rằng cô đã "lui về ở ẩn". Rất có thể những "Diva Hồng Kiều" vẫn quanh quẩn ở các sân bay với mong muốn được nhìn thấy người nổi tiếng.
Theo Ione