1. Đặc điểm và công dụng của ké đầu ngựa
Cây ké có nhiều loại, như ké đầu ngựa, ké hoa vàng, ké hoa đào, ké đồng tiền... Trong đó, chỉ có ké đầu ngựa được sử dụng để chữa viêm mũi, nghẹt mũi, sổ mũi.
Cây ké đầu ngựa là một loài cây nhỏ, cao độ 1-2m, thân màu lục có khía rãnh, đôi khi có chấm màu nâu tía. Lá mọc so le, phiến lá có hình gần tam giác, chia thành 3-5 thùy, có lông ngắn cứng, mép khía răng cưa. Hoa hình đầu. Quả hình thoi, có gai móc, có thể móc vào lông động vật, hái quả ké bỏ vào tóc rất khó gỡ ra.
Quả ké đầu ngựa để làm thuốc phơi hoặc sấy khô, tên thuốc là thương nhĩ tử.
Theo Đông y: Quả ké (Thương nhĩ tử) vị cay, đắng, tính ấm, hơi có độc, lợi vào kinh phế; có tác dụng tán phong, trừ thấp, thông khiếu, chỉ thống. Chủ trị phong hàn đầu thống, tỵ uyên (chảy nước mũi), phong thấp đau nhức, ngứa da...
Các nghiên cứu hiện đại cho thấy: Quả ké có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, giảm đau, giảm ho, hưng phấn hô hấp, ức chế miễn dịch...
Quả ké đầu ngựa chữa nghẹt mũi, viêm mũi xoang.
2. Bài thuốc chữa nghẹt mũi
Dùng độc vị quả ké
- Thành phần: Ké đầu ngựa (lượng thích hợp khoảng 2-3 lạng) sao chín, tán thành bột mịn. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 3g, uống liền trong 10-14 ngày.
- Công dụng: Chữa nghẹt mũi, viêm mũi dị ứng. Trên lâm sàng cho thấy bệnh nhân phản ứng dị ứng, viêm mũi dị ứng được cải thiện rõ rệt, sau khi dùng thuốc 2-3 liệu trình hoặc bệnh phát tác giảm đi đáng kể.
- Kiêng kị: Một số bệnh nhân sử dụng có thể có triệu chứng đau đầu nhẹ, mệt mỏi, tiêu chảy thì nên ngừng sử dụng.
Dùng quả ké phối hợp với các vị thuốc khác
- Thành phần: Quả ké đầu ngựa (thương nhĩ tử) 8g, tân di 15g, bạch chỉ 30g, bạc hà 1,5g.
- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang. Vị thuốc tân di cần dùng vải bọc lại, để tránh lông lẫn vào nước thuốc, gây ngứa. Vị thuốc bạc hà cho vào sau (sau khi sắc xong, cho bạc hà vào, đun sôi lại bắc ra ngay).
- Gia giảm trong bài thuốc:
+ Nếu chảy nước mũi nhiều, nước mũi trong, gặp khí hậu lạnh bệnh nặng hơn: Bỏ bạc hà, thêm tía tô, kinh giới mỗi vị 10g.
+ Nếu chảy nước mũi vàng đặc, mùi khó chịu, đau đầu trước trán, mệt mỏi: Thêm thạch cao sống 20g, kim ngân hoa 10g, cúc hoa 8g. cùng sắc uống.
Bài thuốc phối hợp trên có thể dùng dưới dạng bột thuốc. Các vị thuốc tán mịn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 6g. Uống sau bữa ăn. Có thể dùng nước sắc củ hành và lá trà tươi để chiêu thuốc.
- Công dụng: Trị nghẹt mũi, tắc mũi, chảy nước mũi, viêm mũi cấp tính, viêm mũi mạn tính, viêm xoang, viêm mũi dị ứng.
Vị thuốc tân di hoa giúp tiêu viêm, giảm đau, chữa nghẹt mũi
- Phương giải bài thuốc:
+ Quả ké vị cay đắng, tính ấm, có công dụng trừ phong thấp, chỉ thống (giảm đau), thông mũi.
+ Bạch chỉ vị cay, tính ấm, có công dụng giải biểu, tiêu thũng bài nùng (chống phù nề và làm hết mủ), chỉ thống, trừ phong táo thấp.
+ Tân di vị cay, tính ấm, có công dụng thông tỵ khiếu, tán phong hàn.
+ Bạc hà vị cay, tính mát, có công dụng thanh lợi đầu mục, lợi hầu, thấu chẩn sơ tán phong nhiệt.
Các vị thuốc phối hợp với nhau có tác dụng trừ phong, thanh nhiệt, thông mũi.
Kết quả nghiên cứu hiện đại cũng cho thấy:
+ Quả ké có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, giảm đau, giảm ho, ức chế miễn dịch, chống ôxy hoá, hưng phấn hô hấp và chống ung thư.
+ Bạch chỉ có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, giảm đau, giải nhiệt, chống co giật, hạ huyết áp, chống ung thư và cầm máu.
+ Tân di có tác dụng giảm đau, tiêu viêm, giảm phù nề, chống dị ứng, ức chế ngưng tập tiểu cầu, chống ung thư và làm hưng phấn hô hấp.
+ Bạc hà có tác dụng giải nhiệt, giảm đau, kháng khuẩn, kháng virut, chống viêm, giảm ho, trừ đàm, giảm ngứa, và lợi mật.
Bốn vị thuốc phối hợp với nhau có công dụng trị liệu các bệnh lý viêm nhiễm ở mũi xoang, cải thiện chứng nghẹt mũi, tắc mũi, chảy nước mũi.
Theo suckhoedoisong.vn