Ở Somaliland, việc đồng tiền ngày càng mất giá đã khiến người dân chuyển sang sử dụng các ứng dụng thanh toán điện tử.

Sau phiên đấu giá, Mahmoud giải thích rằng thỏa thuận mua bán đã đạt được. Một cuộc nói chuyện giữa anh và chủ đàn gia súc xác nhận lại các chi tiết để rồi sau đó việc chuyển tiền được hoàn thành bằng di động.

Không có tiền mặt trao tay, không giấy tờ được ký kết. Thay vào đó, Mahmoud nhấn điện thoại di động của mình, di động của người bán nháy tín hiệu, và cuộc mua bán đã xong.

Những cảnh tượng như vậy khá phổ biến ở đất nước châu Phi Somaliland, nơi mà sự đổi mới và công nghệ đang lấp đầy khoảng trống ở một đất nước thiếu vắng các ngân hàng thương mại và hệ thống ngân hàng chính thức.

Trước đây, các phi vụ mua bán như vậy cần phải có chứng từ hợp lệ gồm chữ ký để cho phép rút tiền mặt từ một trong những nhà điều hành tiền tệ ở Hargeisa. Nhưng giờ cơ chế giao dịch được ưa chuộng lại là Zaad, một ứng dụng thanh toán di động dẫn đầu ở đất nước này.

Zaad, được nhà mạng di động Telesom ra mắt vào năm 2009, đã bùng nổ ở Somaliland. Hơn 10% trong tổng số 3,8 triệu dân ở đất nước này hiện đang dùng Zaad, và các số tài khoản của ứng dụng này được ghi đầy trên tường và biển hiệu của các cửa hiệu.

Người dân ở Somaliland sử dụng Zaad để mua sắm, giao dịch, trả phí học Đại học, hay trả tiền điện... Trên thế giới, khi các nhà điều hành tiền tệ thống trị các hoạt động giao dịch quốc tế, thì ở Somaliland, Zaad mới là kẻ thống trị.

Abdikarim Mohamed Eid, Giám đốc điều hành của Telesom, cho hay ban đầu người dân tỏ ra hoài nghi về dịch vụ này. "Chúng tôi cần phải giành được lòng tin của họ, bởi vậy chúng tôi thuyết phục các ông chủ chi trả tiền lương thông qua Zaad", ông Eid nói.

Chỉ trong vòng 1 năm, chiến dịch của Telesom bắt đầu phát huy tác dụng. Lượng đăng ký sử dụng gia tăng, và đến năm 2011 Telesom cho ra mắt Salaam, một dịch vụ tài chính bao gồm tạo tài khoản tiết kiệm, tài khoản chi tiêu và vay mượn, kết nối với Zaad. Cộng đồng tài chính bắt đầu chú ý đến sự kiện này, dự báo về một nền kinh tế không tiền mặt kéo theo đó.

Adbullahi Hassan, 24 tuổi, cho hay Zaad đã thay đổi cách thức làm việc của bản thân. "Chúng tôi đã chuyển tiền giấy thành "tiền Zaad", bởi vậy người ta có thể đi lại và mang theo nó một cách an toàn hơn", Hassan nói.

Tuy nhiên, nếu đi khắp thành phố thủ đô của đất nước này thì có thể thấy rằng tiền mặt vẫn đóng vai trò nào đó. Đơn vị tiền tệ chính ở Somaliland là đồng Shilling, nhưng Zaad lại giao dịch bằng đồng USD. Bởi vậy mà tiền giấy vẫn được sử dụng như để chi trả lương nhân viên khu vực tư nhân, các công nhân xây dựng, cơ quan nhà nước...

"Chúng tôi vẫn được chi trả tiền lương bằng đồng Shilling" - Wali Đau Egal, một Giám đốc làm việc tại Bộ Tài chính Somaliland, cho hay - "Bằng cách tăng việc sử dụng đồng USD trong nền kinh tế, Zaad đã khiến giá cả gia tăng, đặc biệt ảnh hưởng đến chúng tôi".

Thống đốc Ngân hàng Trung ương Somaliland, ông Abdil Dirir Abdi, nói rằng Zaad đã "khiến tình trạng lạm phát gia tăng và ảnh hưởng tới chức năng pháp lý của chúng tôi. Ở Kenya hay Tanzania, các công ty cung cấp dịch vụ thanh toán di động vẫn sử dụng đơn vị tiền tệ trong nước. Vậy tại sao ở đây lại khác?".

Dù chưa có con số nào cho thấy Zaad gây ra tình trạng lạm phát, nhưng ứng dụng này thực sự đang rơi vào một khoảng trống về mặt quản lý trong nước bởi Somaliland không hề có một khung quản lý hay tổ chức các cuộc thảo luận về luật ngân hàng thương mại.

Trong khi đó, đối thủ của Telesom, Dahabshiil, hiện đang tung ra dịch vụ thanh toán di động của họ có tên E-Dahab. Ứng dụng mới này sẽ tạo dựng nên cả một mạng lưới các điểm giao dịch, giúp cho những công dân của Somaliland đang ở nước ngoài cũng có thể chuyển tiền về nhà thông qua điện thoại di động.

Để đáp trả, Zaad lên kế hoạch mở rộng hoạt động ra quốc tế. Thỏa thuận với Tawakal và WorldRemit, 2 hãng chuyển tiền lớn của thế giới hứa hẹn sẽ khẳng định thêm vị thế thống trị của Zaad tại Somaliland.

Nhiều người cho rằng cuộc đối đầu giữa Telesom và Dahabshiil đã vạch ra sự thất bại của chính quyền Somaliland trong việc đưa ra cơ chế lưu hành tiền tệ trên ứng dụng di động. Giới doanh nghiệp ở nước này thì tin rằng Somaliland cần phải thực sự hội nhập vào hệ thống ngân hàng toàn cầu mới có thể giải quyết vấn đề này.

Theo Đại đoàn kết