Đi làm việc tại Nhật Bản sẽ không mất phí môi giới

Gánh nặng nợ nần

Theo ông Phạm Viết Hương, Phó cục trưởng Cục Quản lý lao động ngoài nước (Bộ LĐ-TB-XH), những năm gần đây số lao động VN sang làm việc tại Nhật Bản chiếm trên 50% tổng số lao động đi làm việc ở nước ngoài hằng năm. Tuy nhiên, một vấn đề lớn mà lao động Việt đang gặp phải là chi phí để đi làm hiện rất cao, không đúng với các quy định, dẫn đến lao động bỏ hợp đồng, vi phạm pháp luật.

Ông Hương cho hay: "Một số doanh nghiệp phái cử VN không thực hiện tốt việc tuyển chọn, đào tạo ngoại ngữ, giáo dục định hướng cho thực tập sinh (TTS) trước khi xuất cảnh; thu tiền dịch vụ cao hơn mức quy định; TTS mất tiền cho đối tượng trung gian, môi giới. Ngoài ra, một số đối tác Nhật Bản yêu cầu công ty phái cử trả tiền hoa hồng khi tiếp nhận TTS, yêu cầu thiết đãi quá mức khi đến VN, tạo gánh nặng chi phí lên người lao động; không thanh toán các khoản phí quản lý, phí phái cử theo thỏa thuận".

Theo số liệu khảo sát được chia sẻ tại diễn đàn "Giao lưu phát triển nguồn nhân lực VN - Nhật Bản năm 2023" do Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) và Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức mới đây, số tiền nộp và số vay nợ trung bình của TTS kỹ năng VN khi đi làm việc tại Nhật Bản là khoảng 670.000 yen (tương đương 120 triệu đồng). Đây là mức cao nhất trong 15 nước phái cử lao động sang Nhật Bản, trong đó cao gấp 4 lần Philippines.

Lý giải nguyên nhân khiến các TTS phải gánh chi phí cao, ông Ise Hiroaki, Hiệp hội Thân thiện quốc tế Nhật Bản (JIFA), cho biết: "Bên cạnh nhiều thông tin sai lệch, còn có các hành vi không tuân thủ quy định cấm thu tiền thế chấp, bảo lãnh; chi phí cho người môi giới. Việc có ít cơ sở giáo dục, đào tạo tại địa phương khiến người lao động phải gánh chi phí đi lại, ăn ở tại các trường dạy tiếng Nhật ở Hà Nội, TP.HCM...".

Đáng chú ý, theo ông Ise Hiroaki, TTS phần lớn ở các khu vực nghèo và càng ở khu vực nghèo thì số tiền nợ này càng lớn. Lý do là lao động ở các khu vực nghèo thường không tiếp cận được thông tin chính xác, phí môi giới cao, chi phí ở trọ, sinh hoạt, đi lại cũng nhiều hơn. Điều này cũng là một nguyên nhân khiến tỷ lệ lao động Việt bỏ trốn khi làm việc tại nước ngoài ở mức cao.

Bà Ingrid Christensen, Giám đốc ILO VN, cũng dẫn nghiên cứu gần đây của Tổng cục Thống kê VN cho thấy thực tế một lao động di cư VN phải trả tới 192 triệu đồng (tương đương 8.000 USD) để được tuyển dụng vào làm công việc đầu tiên của họ ở Nhật Bản. Điều này mâu thuẫn với các tiêu chuẩn quốc tế về di cư lao động vốn chỉ ra rằng "không được tính phí tuyển dụng hoặc các chi phí liên quan hoặc người lao động, người tìm việc phải chịu".

"Người lao động có thể phải làm việc từ 7 tháng đến 1 năm để trả nợ chi phí trước khi đi; điều kiện lao động cũng chưa đảm bảo, họ phải chịu đựng mà không thể về nước vì chi phí đã bỏ ra là một gánh nặng. Việc trả phí tuyển dụng cao góp phần làm tăng tính dễ bị tổn thương của người lao động khi họ phải trả nợ trong vài tháng và đôi khi là vài năm, thậm chí một số trường hợp bị vướng vào mua bán người", Giám đốc ILO VN nhấn mạnh.

Tiến tới phí… zero

Ông Shishido Kenichi, cố vấn đặc biệt của Chủ tịch JICA, cho biết số lao động Việt sang Nhật Bản làm việc đang gia tăng nhanh chóng, trung bình mỗi năm có khoảng hơn 100.000 thanh niên VN sang Nhật Bản làm việc và trở thành cộng đồng người nước ngoài đông thứ hai tại Nhật Bản.

"Tháng 12.2022, các cơ quan Nhật Bản đã bắt đầu thảo luận về cơ chế mới để người lao động nước ngoài sang Nhật Bản không mất chi phí, yên tâm làm việc và gắn bó, phát triển bền vững", ông Shishido Kenichi cho biết.

Để hướng đến tuyển dụng chuẩn quốc tế, JICA đề xuất giải pháp hiện thực hóa "tuyển dụng chuẩn quốc tế", người lao động không phải trả chi phí. Theo đó, các công ty tư nhân cải thiện môi trường tiếp nhận, chi trả chi phí dịch vụ; các doanh nghiệp dịch vụ không để phía môi giới can thiệp vào quá trình tuyển dụng, doanh nghiệp dịch vụ triệt để tuân thủ quy định pháp luật. Các tổ chức giám sát không nhận hoa hồng từ các doanh nghiệp dịch vụ.

Ông Phạm Viết Hương cho biết luật Người lao động VN đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng năm 2020 đã bổ sung một số hành vi bị cấm như: lợi dụng hoạt động chuẩn bị nguồn, tuyển chọn lao động đi làm việc ở nước ngoài để thu tiền của người lao động trái pháp luật, thu tiền môi giới của người lao động, thu tiền dịch vụ của người lao động không đúng quy định của luật. Đồng thời luật cũng bổ sung quy định cụ thể và nguyên tắc xác định mức trần tiền dịch vụ doanh nghiệp được phép thu của người lao động…

Ông Hương thông tin: "Đối với TTS kỹ năng, hộ lý, lao động đặc định, theo quy định mới, khi đi làm việc tại Nhật Bản sẽ không phải trả tiền môi giới, tiền ký quỹ, tiền giáo dục định hướng. Người lao động sẽ chỉ phải trả tối đa 1 tháng lương theo hợp đồng/năm làm việc, được trừ đi phần phí quản lý, phí dịch vụ do bên tiếp nhận chi trả. Đối với tiền đào tạo nghề, ngoại ngữ để đáp ứng yêu cầu của phía Nhật Bản, người lao động chỉ chi trả một phần theo quy định, đối với lao động đặc định thì bên tiếp nhận hỗ trợ toàn bộ".

Bà Ingrid Christensen cho rằng VN và Nhật Bản cần nỗ lực xóa bỏ chi phí phải trả liên quan đến hợp tác lao động. "Nhật Bản đã phê chuẩn Công ước 181 của ILO về tổ chức dịch vụ việc làm tư nhân và cam kết không thu bất kỳ khoản chi phí gián tiếp và trực tiếp nào đối với lao động nước ngoài. Trong giai đoạn 2020 - 2030, VN sẽ phê chuẩn Công ước 181 của ILO, VN cần khẩn trương xóa bỏ cơ chế tuyển dụng thu phí, thúc đẩy vai trò của các công đoàn, nghiệp đoàn để đảm bảo quyền lợi, sự công bằng cho người lao động và phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế", Giám đốc ILO VN đề nghị.

Theo Thanh niên